مسیر ارمنستان به سمت شفافیت مالکیت سودمند و استفاده از داده

19 دی 1401 / 9 ژانویهٔ 2023

این وبلاگ توسط Open Ownership نوشته و منتشر شده است. Open Ownership را در لینکدین و توییتر می‌توانید دنبال کنید. این مطلب توسط پایگاه داده‌های باز ایران در ژانویه ۲۰۲۳ ترجمه شده است. نسخه اصلی به زبان انگلیسی توسط Open Ownership در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۲ (۱۹ آبان ۱۴۰۱) منتشر شد.

کارگاه آموزشی به منظور تقویت نظارت عمومی بر شرکت‌های استخراجی، گروه‌های مختلف از جامعه مدنی و روزنامه‌نگاران را گرد هم می‌آورد.

در سال‌های اخیر، کشور ارمنستان متعهد شده‌ است تا درباره اینکه چه افرادی مالکیت شرکت‌های فعال در این کشور را بر عهده دارند، به صورت شفاف عمل کند.  در سال ۲۰۲۰، طرح شفافیت صنایع استخراجی ارمنستان (EITI) شروع به انتشار داده‌های مربوط به مالکیت سودمند شرکت‌های استخراجی کرد، و سال بعد، دولت یک دفتر ثبت آنلاین را راه اندازی نمود. دولت ارمنستان که تعریف خود را از مفهوم مالکیت سودمند اصلاح کرده، قرار است داده‌های مربوط به مالکیت سودمند در تمام بخش‌های اقتصادی را منتشر کند، و کیفیت و دسترسی‌پذیری داده‌ها را از طریق انتشار آنها در یک فرمت استاندارد، باز و قابل خوانش توسط کامپیوتر بهبود بخشد. البته این اتفاق به صورت یک مجموعه داده انبوه صورت نمی‌گیرد، بلکه در هر رکورد فقط یک فرد لحاظ می‌شود. علیرغم ناآرامی‌های سیاسی اخیر، دولت، جامعه مدنی و صنعت همگی خواهان ترقی در زمینه شفافیت مالکیت بوده‌اند. 

با تکیه بر این عزم، برنامه Opening Extractives یک کارگاه آموزشی دو روزه را در حومه شهر ایروان برگزار کرد که در آن درباره بکار گرفتن از داده‌های مالکیت سودمند در گزارشات تحقیقی و حمایتگری پرداخته شد. در این کارگاه آموزشی، گروه‌هایی از جامعه مدنی و روزنامه‌نگاران، با همکاری مرکز آزادی اطلاعات ارمنستان (FOICA)، مهارت‌ها، ابزارها و روش‌هایی را برای تحلیل و استفاده از داده‌های مالکیت سودمند و بهبود نظارت عمومی بر مدیریت منابع طبیعی در ارمنستان با هم به اشتراک گذاشتند. 

مربیان و شرکت‌کنندگان کارگاه آموزشی استفاده از داده‌ در ارمنستان 

اولین روز کارگاه با سخنرانی از سوی وزارت دادگستری در ارمنستان بود که در آن وضعیت کنونی ارمنستان در مورد مقررات، سیستم‌ها و تعهدات مربوط به مالکیت سودمند توضیح داده شد. پس از آن جلسه پرسش و پاسخ، و سپس یک کارگاه آموزشی درباره فرم‌های اظهارنامه شرکت‌ها توسط دو خبرنگار برجسته به نام‌های مکرتیچ کاراپتیان و آنی گریگوریان از شبکه خبری سیویل نت (CivilNet) برگزار شد. 

لوئیز راسل پریواتا، مدیر بخش سیاستگذاری و حمایتگری در سازمان Open Ownership، مروری بر وضعیت شفافیت مالکیت ذی نفع در سطح جهانی ارائه کرد و همینطور، نمونه‌هایی از مطالعات موردی در مورد استفاده از مالکیت سودمند در کشورهای اروپایی را به نمایش گذاشت. وی بر اهمیت داده‌های مالکیت سودمندی که بتوان آنها در سطح جهانی به هم پیوند داد، تأکید کرد و گفت که این مشکل باید با رویکردی فراملی حل شود. 

در آخر، کریستین آقالاریان از Hetq شبکه روزنامه‌نگاران تحقیقی، یک کلاس پیشرفته در مورد نحوه تحقیقات جستجوگرانه برگزار کرد که در آن شرکت‌کنندگان یاد گرفتند که چطور منابع مختلف داده را تایید کنند و به هم پیوند دهند، چطور با خبررسان‌ها ارتباط برقرار کنند و گزارشات گیرا تهیه کنند. 

یکی از چالش‌هایی که روزنامه‌نگاران در این کارگاه آموزشی به آن اشاره کردند این بود که اطلاعات مربوط به مالکیت سودمند به صورت انبوه قابل دانلود شدن نیستند. این امر موانعی را برای تجزیه و تحلیل و تایید داده‌ها ایجاد می‌کند. یکی دیگر از چالش‌های مطرح شده، لزوم پرداخت هزینه برای دسترسی به وب‌سایت‌های مختلف بود که کار آنها را دشوار و پرهزینه می‌کند. نمایندگان اداره ثبت دولتی، که وظیفه ثبت مالکیت ذی‌نفع در ارمنستان را به عهده دارد، به طور جدی در این موضوعات مشارکت داشتند و جامعه مدنی و روزنامه‌نگاران نیز تمایل خود را برای همکاری با دولت در پیگیری اقدامات در زمینه تجزیه و تحلیل داده‌های مالکیت ذی‌نفع اعلام کردند. نمایندگان وزارت دادگستری متعهد شدند تا برای بهبود سهولت دسترسی خبرنگاران به داده‌ها، گزینه‌های جایگزین را مورد ارزیابی قرار دهند. 

شرکت کنندگان در حال انجام تمرینات عملی

در روز دوم، نمایندگان CivilNet که یک تلویزیون و رسانه آنلاین با تمرکز بر حقوق بشر و دموکراسی در ارمنستان است، در مورد منابع اطلاعاتی موجود و نحوه استفاده از داده صحبت کردند‌. شرکت‌کنندگان، از پایگاه‌های اطلاعاتی موجود - مانند دفتر ثبت انتخابات ارمنستان و سیستم تدارکات ملی، و همچنین اطلاعات مالی و اظهارنامه‌های دارایی‌های دولتی، قراردادها و شرکت‌های تحریم شده - استفاده کردند و ایده‌هایی را در مورد استفاده از داده‌های مالکیت سودمند برای پروژه‌های تحقیقاتی و حمایتگری مطرح کردند. ایده‌هایی که توسط شرکت‌کنندگان مطرح شد شامل این موارد می‌شود: کندوکاو درباره مالکان واقعی مراکز رسانه‌ای و تلویزیونی، بررسی اصلاحات صورت گرفته در بخش بهداشت و فرایندهای تدارکات دولتی، ارزیابی تضاد منافع فرایند فروش در بخش زمین و آب‌برق، و رسیدگی به بی‌نظمی‌ها در بخش معدن از طریق شفافیت مالکیت سودمند‌. 

در نهایت، لوسین توروسیان، مدیر هماهنگی ملی در طرح شفافیت صنایع استخراجی ارمنستان (EITI)، داده‌های شفاف سازی در زمینه مالکیت سودمند‌ و سایر داده‌های مربوط به EITI را به نمایش گذاشت، و لوئیز راسل پریواتا مرکز ثبت مالکیت باز این کشور را معرفی نمود. برنامه Opening Extractives به حمایت از ارمنستان در تلاش‌هایش برای ایجاد شفافیت در مالکیت سودمند و استفاده از داده‌ها ادامه خواهد داد و امیدوار خواهد بود که این کشور در سال‌های آینده با روش‌ها و اقدامات مثبت در این زمینه پیشگام باشد. 

قدم بعدی این برنامه این خواهد بود که فعالیت روزنامه‌نگاران تحقیقی و نمایندگان جامعه مدنی را در پنج پروژه منتخب کارورزی در زمینه داده‌های مالکیت سودمند پیگیری کند. این کار با حمایت برنامه Opening Extractives و با همکاری مرکز آزادی اطلاعات ارمنستان صورت خواهد گرفت. 

شرکت‌کنندگان در مورد منابع اطلاعاتی موجود و نحوه استفاده از داده‌ها یاد گرفتند، و ایده‌هایی در مورد استفاده از داده‌های مالکیت سودمند برای پروژه‌های تحقیقاتی و حمایتگری ارائه کردند.