دستاوردهای داده‌های باز در مقابله با تغییر اقلیم
نوشته‌‌ای از دلفینا گرینسپن (Delfina Grinspan) و جسی ورکر(Jesse Worker) از موسسه منابع جهانی
بلاگ از منشور داده باز (منبع)
منتشر شده در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۹۹
پس از زلزله ۶.۵ ریشتری سال ۲۰۱۶ در استان آچه در کشور اندونزی، مسئولان شرایط اضطراری به واسطه دسترسی سریع به داده‌ها، توانستند گروه‌هایی را که در معرض خطرات بیشتری قرار داشتند شناسایی کنند. آنها از پلتفرم متن‌باز InaSAFE استفاده کردند تا همزمان با وقوع اتفاقات به داده‌های مربوط دسترسی پیدا کنند و داده‌های آماری را تا سطح روستایی مدل‌سازی نمایند. این امر به دلیل استفاده مشترک از داده‌های «باز» - یعنی داده‌هایی که استفاده از آن رایگان باشد، دارای پروانه باز بوده و فرمت آن توسط کامپیوتر قابل خوانش باشد - توسط دانشمندان، دولت‌ها و جوامع محلی و ملی، امکان‌پذیر شده بود. با بکارگرفتن داده‌های باز، مسئولان شرایط اضطراری توانستند ۲۰ طرح احتیاطی برای مناطق این کشور تهیه کنند.
Photo by Carles Rabada on Unsplash
هرچند زمین‌لرزه‌ها مبتنی بر شرایط آب و هوایی نیستند، اما خسارات ناشی از آنها مشابه حوادث شدید آب و هوایی است، و به همین دلیل نمونه‌ی زمین‌لرزه آچه، می‌تواند اهمیت اشتراک آزادانه داده را به ما نشان دهد. داده باز براستی هم برای جامعه مدنی و هم برای دولت‌هایی که رویه داده‌های باز را پیش می‌گیرند، دستاوردهای بزرگی به همراه دارد.
ایده ایجاد دسترسی آزاد به داده‌ها، چیز جدیدی نیست، اما در بسیاری از کشورها، چالش انجام این کار و سرمایه‌گذاری اولیه در آن، موجب می‌شود که بسیاری از داده‌های مرتبط با بحران اقلیمی که دولت‌ها به آن نیاز دارند، یا در دسترس قرار نگیرد و یا در فرمت‌های غیرقابل استفاده باقی بماند. در بعضی موارد، موانع موجود از نوع فرهنگی و سیاسی هستند. اگر به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات پیش از این در جامعه‌ای مورد انتظار نبوده و یا اعمال نمی‌شده، ممکن است برای ایجاد تغییر در رویه‌ها، مقاومت وجود داشته باشد و افراد اطلاعات را به عنوان منبع قدرت، و یا گاهی از ترس مسئولیت، در کنترل خود نگه دارند. علاوه بر این، به کار بستن رویه داده‌های باز، نیازمند نیروی کار و ظرفیت‌های فنی است تا بتوان با ایجاد زیرساخت‌های لازم، به انتشار آنلاین داده‌ها پرداخته و از بروزرسانی، گردآوری و دسترسی آسان به آن، اطمینان حاصل کرد.
مقابله با بحران اقلیمی به دلیل وسعت و فوریت آن، مستلزم هماهنگی بین بخش‌های مختلف و مشارکت با عوامل غیردولتی و همینطور جامعه مدنی است. کشورها، چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی، باید ضمن ایجاد اعتماد، از طریق اعمال سیاست‌گذاری‌های شفاف و مسئولانه، همت و اراده بیشتری در زمینه بحران‌های اقلیمی از خود نشان دهند. دولت‌ها می‌توانند با بکار بستن اصول داده‌های باز، همکاری‌های خود را تقویت کنند، نیازهای کاربران مختلف در ارتباط با داده را شناسایی کنند، گزارشات غیرضروری به حامیان مالی را کم کنند، اعتماد حامیان خود را جلب کنند و فضای لازم برای نوآوری را فراهم سازند.
تحقیقات جدید موسسه منابع جهانی و منشور داده باز، نه تنها برخی از دستاوردهای بزرگ داده‌های باز را نشان می‌دهد، بلکه چگونگی دستیابی به آنها را نیز معرفی می‌کند. در اینجا به چهار مورد از مزایایی که کشورها می‌توانند با بکار بستن رویه‌های داده‌های باز در زمینه بحران اقلیمی کسب کنند می‌پردازیم:
۱. تصمیم‌گیری‌های بهتر
خطرات ناشی از بحران اقلیمی تمام بخش‌های دولت، از جمله آب، کشاورزی و انرژی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، و راه‌حل‌های یک بخش می‌تواند پیامدهای مثبت یا منفی برای دیگر بخش‌ها به همراه داشته باشد. بنابراین برای اطلاع‌رسانی از تصمیمات و اطمینان از عملکرد منسجم و عادلانه، لازم است که داده‌های بخش‌های مختلف با هم تلفیق شوند. زمانی که داده به راحتی دسترس باشد، به خوبی به اطلاع عموم رسانده شده باشد، و استفاده از آنها رایگان باشد، این امکان بوجود می‌آید که به صورت متمرکز در محلی قابل دسترس قرار بگیرد. این امر آگاهی کاربران را بالا برده و زحمت جستجو و درخواست اطلاعات را کاهش می‌دهد.
برای مثال، ابزار Climate Just را در نظر بگیرید. این ابزارِ اطلاعاتی، داده‌های باز دولت و منابع دانشگاهی را ترکیب می‌کند تا به صورت تصویری نشان دهد که چطور موج‌های گرما، سیل و سایر سوانح طبیعی غیرعادی، جوامع محروم و فقیر را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این ابزار که به دست تیمی از محققان و توسعه‌دهندگان وب از جامعه مدنی، دانشگاهیان و دولت انگلستان ساخته شده، توسط «اقتصاد جدید» - بازوی سیاسی و تحقیقاتی دولت محلی منچستر بزرگ - مورد استفاده قرار گرفت تا میزان آسیب‌پذیری اقلیمی بیش از ۱۰۰۰ مکان محتمل برای ساخت و توسعه را در سیستم نقشه‌برداری خود ارزیابی کنند. هدف این بود که با در دسترس قرار دادن داده‌ها در اختیار شهروندان و توسعه دهندگان وب، شفافیت و تعامل در روند برنامه‌ریزی را افزایش دهند. سازمان آتش‌نشانی این منطقه نیز از این ابزار برای تعیین میزان خطر سیلاب استفاده کرد تا در آینده عملکرد بهتری در واکنش به سیل‌های احتمالی داشته باشد.
۲. همکاری‌های مستحکم‌تر
داده باز، درک بهتری نسبت به خطرات و اولویت‌ها برای ما ایجاد کرده و همکاری میان عوامل دست‌اندرکار که از تخصص‌های مختلفی برخوردار هستند را حفظ می‌کند، و بدین طریق، فعالیت‌های مشارکتی با استفاده از داده‌های باز، مستحکم می‌‌گردد. این موضوع به ویژه برای مقابله با تغییر اقلیم حائز اهمیت است، چرا که تجزیه و تحلیل‌های مورد نیاز - مثل ریزمقیاس‌نمایی (Downscaling) مدل‌های اقلیمی و یا تخمین میزان آسیب‌پذیری - نیازمند تکنیک‌های پیچیده و دانش تخصصی است.
به همین ترتیب، داده باز این امکان را برای متخصصین تحلیل داده‌ها فراهم می‌کند تا با نمایندگان جوامع آسیب‌پذیر به همکاری بپردازند. به عنوان مثال، در شهر مالابون در فیلیپین که به دلیل سیل‌های مکرر شناخته شده است، ائتلافی از سازمان‌های مردم‌نهاد بین‌المللی و سازمان‌های جامعه مدنی از جنوب جهانی، توانستند از اطلاعات «اداره خدمات جوی، ژئوفیزیک و نجوم فیلیپین» استفاده کنند تا سیستم‌های هشداردهنده سیل در این کشور را با شرایط بومی خود انطباق دهند. آنها با استفاده از این اطلاعات توانستند مناطق در معرض خطر را بهتر شناسایی کنند و نقشه‌های خطر سیل را در مکان‌های استراتژیک در محله‌هایی که مستعد سیل بودند، قرار دهند. این امر همچنین موجب شد تا ذهنیت افراد در زمینه مدیریت و آمادگی برای شرایط اضطراری تغییر کند و مشارکت بیشتری در تدوین برنامه‌های تخلیه اضطراری از طرف جامعه دیده شود.
۳. نظارت‌های مترقی
داده باز همچنین می‌تواند نقش مهمی در نظارت بر برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های اقلیمی داشته باشد. هنگامی که داده‌ها و اطلاعات مربوطه در دسترس قرار می‌گیرد، شهروندان یک جامعه بهتر می‌توانند در فرآیندهای نظارتی رسمی و غیررسمی به صورتی که مبتنی بر شواهد باشد، مشارکت داشته باشند. داده باز همچنین می‌تواند با بهبود وضعیت اشتراک‌گذاری داده و بالابردن سطح دانش در سراسر نهادها و سطوح دولتی، نظارت بر اجرای توافق پاریس را تقویت کند. به عنوان مثال در کاستاریکا، شکل‌گیری «سامانه ملی ارزیابی تغییر اقلیم» موجب تقویت روابط و مناسبات سازمانی بین نهادهای دولتی تولید کننده‌ی داده گشت، و یک پلتفرم داده شامل طیف گسترده‌ای از محرک‌ها، خطرات و اقدامات مربوط به تغییر اقلیم ساخته شد؛ طبق گزارشات چنین پلتفرمی به دلیل تلاش‌های لازم برای اشتراک گذاری منسجم داده، تا پیش از این وجود نداشت. اداره تغییرات اقلیمی امیدوار است که ساخت این پلتفرم راه را برای اجرای اصول حاکم بر توافق پاریس مبنی بر انتشار گزارشهای دوره‌ای و شفاف‌سازی هموار کند.
۴. مدل‌سازی‌های پیشرفته‌تر
نکته مهم دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد، سهم داده‌های باز در ایجاد مدل‌سازی‌های اقلیمی مترقی، در دسترس و قابل اعتماد است. شیوه‌های مدل‌سازی، مبنای بسیاری از تحلیل‌های اقلیمی هستند، از تخمین خطرات ناشی از تغییر اقلیم گرفته تا پیش‌بینی‌های معتبر از میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در آینده. در دسترس بودن و شفافیت داده‌ها لازمه‌ی ساخت مدل‌هایی است که مختص به بسترهای مختلف (context-specific)، مطمئن و قابل اعتماد باشند و بتوانند به طور موثری در طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های ملی، بخشی و محلی مورد استفاده قرار بگیرند. در کشور شیلی، موسسه تحقیقاتی CR2 با استفاده از مجموعه داده‌های جهانی و ملی که در دسترس عموم هستند، شبیه‌سازی‌ها و مدل‌های اقلیمی در سطح ملی و منطقه‌ای تهیه کرده است. این مدل‌ها و همینطور سایر داده‌هایی که از طریق پلتفرم این موسسه در دسترس هستند، توسط بخش‌های مختلف در شیلی از جمله دولت، مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به فوریت بحران اقلیمی، کشورها دیگر نمی‌توانند با داشتن رویکردهای ناهماهنگ، زمان را از دست بدهند. همانطور که این مثال‌ها نشان می‌دهند، دولت‌ها می‌توانند راه مشارکت با جامعه مدنی و اعتماد سازی را پیش بگیرند، با کارایی بالاتری به فعالیت بپردازند، و اطمینان حاصل کنند که اقداماتشان در مقابله با تغییر اقلیم بر مبنای بهترین داده‌های موجود صورت گیرد.