برای نتیجهبخش بودن داده باز، حسن نیت کافی نیست
سال ۲۰۱۱ برای جامعه داده باز در کنیا، سال مهمی بود. دولت کنیا با کمک بانک جهانی، اقدام به ساختن پایگاه ملی داده باز، با نام مخفف KODI (طرح داده باز کنیا) کرد. در بین کشورهای واقع در جنوب صحرای بزرگ آفریقا، کنیا اولین کشوری است که چنین طرحی را آغاز کرده است.
تصویری از پورتال داده باز کنیا در ژانویه ۲۰۲۰
در آغاز، این طرح شامل بیش از ۱۶۰ مجموعه داده بود که تحت ۶ حوزه ، تقسیمبندی شده بود:
آموزش و پرورش، نیرو، بهداشت، جمعیت، فقر، بهداشت و آب. دادهها، نه تنها در سطح ملی، بلکه در سطح استانی و شهرستانی هم در دسترس قرار گرفته بود. کشور کنیا ۴۷ استان دارد.
هدف از این طرح آفرینش زنجیرهواری از رخدادهای دیگر بود. برنامهنویسان این امکان را پیدا کردند تا با عمومی کردن اطلاعات به شکلی آزادانه در زمینههای اساسی همچون بودجه و درآمد و اطلاعات در مورد تامین خدمات بهداشتی و تسهیلات آموزشی توسط ابزارها و نرمافزارها، به شهروندان امکان انتخابهای بهتری بدهند. همچنین کارآفرینان، بتوانند محصولات تازهای خلق و خدمات بهتری را ارائه دهند.
یوهانس زوت، سرپرست سابق بانک جهانی کنیا، طی مراسم افتتاح این طرح گفت: «از اینجا به بعد برعهده شهروندان کنیا خواهد بود تا با ساخت نرمافزارهای کاربرپسند و مناسب، موجب شناسایی راههای توسعه و بهبود پیامدهای آن، و در نتیجه منفعت مردم کنیا شوند.»
یوهانس زوت، سرپرست سابق بانک جهانی کنیا. منبع
هم اکنون پس از گذشت تقریباً یک دهه، سایت داده باز کنیا، دارای ۶۸۹ منبع در ۱۱ حوزه است. با این حال، بیشتر این منابع بعد از سال ۲۰۱۷ بروز رسانی نشدهاند و برای سال ۲۰۱۹ تنها ۱۰ مجموعه داده توسط نویسنده این وبلاگ پیدا شده است.
چرا این یک معضل است؟ آیا همین که کنیا پایگاهی همگانی دارد تا عموم بتوانند به راحتی و به سرعت به اطلاعات غیر حساس درباره چگونگی کارکرد کشور، دسترسی داشته باشند، کافی نیست؟
شاخص جهانی داده باز سال ۲۰۱۹ که توسط بنیاد دانش باز منتشر میشود، نشان میدهد که بین ۹۴ کشور، کنیا رتبه ۷۸ و امتیاز ۱۵٪ را به خود اختصاص میدهد. رتبهای که کنیا در آن با سنتلوسیا و نامیبیا سهیم است. برای کشوری که دارای یک پایگاه ملی داده باز میباشد، این رتبه بسیار تاسفبار است. از دلایل این امتیاز بسیار پایین، میتوان به نبود درست اطلاعات در این مباحث اشاره کرد: تقسیمات کشوری، آلودگی هوا، نقشههای کشور، پیشبینی وضع هوا، ثبت شرکت، نتایج انتخابات، کیفیت آب، هزینه دولت و مالکیت زمین.
با در نظر گرفتن این موضوع، اداره کردن یک پایگاه داده باز مستلزم چیست؟ مهمترین عواملی که باید مرکز فعالیت قرار بگیرند چه چیزهایی هستند؟
در یک کلام بگوییم، پیوستگی و اطلاعرسانی.
پیوستگی
اطلاعات هیچگاه از فعالیت باز نمیایستد. تقریباً در هر روز، ۲/۵ اگزابایت داده تولید میشود. میخواهید بدانید این عدد چقدر است؟ ۲۹ تا صفر جلوی رقم ۲۵ بگذارید. یا میتوان گفت این عدد به صورت تقریبی معادل دانلود کردن بیش از نیم میلیارد فیلم با کیفیت اچ دی است. لازم به ذکر است که این میزان رو به افزایش است.
حفظ یک پایگاه داده باز به معنی بارگذاری اسناد دولتی به محض منتشر شدنشان و عقب نیفتادن از این میزان تقاضا است.
دفعات انتشار اطلاعات بین موضوعات مختلف، یکسان نیست. برای مثال، شاخص قیمت مصرفکننده در کنیا به صورت ماهانه منتشر میشود، ولی دادههایی که نیاز به زمان بیشتری برای تحقیق دارند، مانند شاخص مرگ و میر نوزادان، ممکن است زمان بیشتری برای به روز شدن لازم داشته باشند. با این وجود، باید سامانهای وجود داشته باشد که حساب زمانبندی انتشار این دادهها را نگه داشته و آنها را در اسرع وقت در دسترس قرار دهد.
پایگاه داده باز کنیا راهی را فراهم میکند که شما بتوانید تصاویر خود را مانند گرافها و نمودارها خلق کنید. همچنین، متخصصین فناوری میتوانند نسخه خام دادهها را از طریق یک رابط برنامهنویسی (ایپیآی) دانلود کرده تا در سطح عمیقتر دادهها را تفسیر کرده و برای ساخت اپلیکیشنها به کار ببرند.
این موارد همگی ابزارهایی سودمند هستند که به درک داده کمک میکنند. اما با این حال، وقتی منابع به آسانی در دسترس قرار نمیگیرند و به شکل مرتب به روز رسانی نمیشوند، این ابزارها بیارزش میشوند. این همه ساز و برگ در جایی که ضرورت اصلی، پیوستگی در فراهم کردن اطلاعات است، لازم نیست.
به عنوان یک روزنامهنگار دادهمحور، توجه اصلی دسترسی به تازهترین آمار است. برای مثال، اگر فردی در حال نوشتن گزارشی از میزان ورود از مدارس ابتدایی به مدارس متوسطه در کنیا باشد، به آخرین تعداد دانشآموزانی که ابتدایی را تمام کردهاند و در دبیرستانها ثبتنام کردهاند احتیاج دارد.
این مسئله حتی در بحث درستیسنجی پر اهمیتتر هم میشود. اگر یک مقام رسمی ادعایی آماری کند، چطور میتوان از صحت این ادعا اطمینان حاصل کرد و مردم را مطلع نمود؟
طی مراسم افتتاح طرح داده باز کنیا، پال کوکوبو، مدیر عامل وقت شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات کنیا گفت که آینده کنیا را با شهروندانی آگاهتر میبیند: «برای اولین بار مردم در جوامع ما آنقدر توانمند خواهند بود که بهترین مدارس را برای فرزندانشان انتخاب کنند، به نزدیکترین مراکز درمانی دسترسی داشته باشند، از آمار محلی استفاده کنند و از نمایندگان منتخب خود خواستار بوجود آوردن زیرساختها و خدمات بهتر در کشورشان شوند.»
اما این اتفاق چطور میتواند با دادههایی که دو سال از زمان آنها گذشته شکل بگیرد؟
اطلاعرسانی
در زمان نگارش این متن، وبسایت پایگاه داده باز کنیا، به یک صفحه خطا (این صفحه یافت نشد) ختم میشود.
این موضوع نگرانکننده است چرا که داشتن وسیلهای که از طریق آن مخاطب خود را در جریان مسائل پشت صحنه، بهروزرسانیهای وب سایت و مجموعه دادههای آتی قرار دهید، فوقالعاده مهم است.
در ماه اوت ۲۰۱۹، یک سرشماری در کنیا انجام شد. این سرشماری میتوانست فرصت خوبی باشد تا تاریخچه، هدف و شاخصهای مختلف، بخصوص دستهبندیهایی که به تازگی از طرف دولت به سرشماری اضافه شده بودند، توضیح داده شوند.
با این وجود آخرین پستی که در صفحه توییتر داده باز کنیا میتوان دید مربوط به سال ۲۰۱۷ است.
داده باز نه تنها وابسته به منابع است، بلکه به متدولوژی و روشهایی که این منابع توسط آنها جمعآوری میشوند نیز محتاج است.
نویسنده این مطلب در تاریخ ۲۵ ژانویه ۲۰۲۰ از طریق صفحه درخواستهای سایت داده باز کنیا، درخواست اطلاعات کرده است. در زمان انتشار این مقاله، هنوز هیچ گزارشی مبنی بر مهیا بودن این اطلاعات دریافت نشده است.
با همه این حرفها، برای روزنامهنگاران وبسایت دفتر ملی آمار کنیا دارای ثبات بیشتر و سودمندتر است، چرا که به صورت پیوسته در حال بروزرسانی داده بر روی وبسایتشان میباشند.
چه بسا که طرح داده باز کنیا درس عبرتی باشد برای جامعه داده باز. تنها با گذشت یک سال از شروع کار این پایگاه، گزارش شد که این پروژه با مشکل برخورد کرده است چرا که وزارتخانهها و نهادهای همان دولتی که این پرتال را بوجود آورده بودند، از انتشار داده برای بارگذاری شدن به روی پایگاه عمومی امتناع میکردند.
چطور ممکن است که ورق برگردد؟
نوع به راه انداختن یک پایگاه داده باز میتواند پایدار بودن آن پایگاه را در درازمدت تعیین کند. به جز مدل بودجه دولتی که در طرح داده باز کنیا استفاده شد، سه گزینه دیگر هم وجود دارد: تامین هزینه برای پایگاه داده باز، یافتن راهی برای تولید درآمد و یا جمعآوری و دریافت داده با کمک تعدادی داوطلب از طرف مردم.
در پست بعدی درباره گزینه آخر صحبت خواهیم کرد. اینکه چطور میتوان از طریق انبوهسپاری یک پایگاه بزرگ داده خلق کرد که به شکل پیوسته بروزرسانی شود.