یک‌پنجم درآمد نفتی ایران در جریان دور زدن تحریم‌ها به هدر می‌رود
بررسی داده‌های رسمی جمهوری اسلامی و اطلاعات شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از درآمدهای نفتی دولت ایران در جریان دور زدن تحریم‌ها از دست می‌رود. هم‌زمان با این هدررفت، صادرات نفت ایران نیز در ماه‌های گذشته به‌طور محسوسی کاهش یافته است، تحولی که می‌تواند تأثیرات اقتصادی گسترده‌تری به همراه داشته باشد.
بر اساس تازه‌ترین آمار گمرک ایران، در نیمه نخست سال مالی گذشته (مارس ۲۰۲۴ تا مارس ۲۰۲۵)، ایران حدود ۲۳/۲ میلیارد دلار از محل صادرات نفتی – شامل نفت خام، میعانات گازی و نفت کوره – درآمد کسب کرده است.
در همین بازه زمانی، بنا بر داده‌های شرکت کپلر که حرکت نفتکش‌ها را ردیابی می‌کند، ایران ۲۹۶ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی به چین و سوریه ارسال کرده و حدود ۴۵ میلیون بشکه نفت کوره به امارات متحده عربی، چین، سنگاپور، مالزی و برخی مقاصد نامعلوم صادر کرده است.
با توجه به میانگین قیمت ۸۲/۵ دلار برای هر بشکه نفت برنت در فاصله آوریل تا سپتامبر ۲۰۲۴، انتظار می‌رفت ایران بیش از ۲۸ میلیارد دلار از صادرات نفتی درآمد کسب کند. اما تنها ۲۳ میلیارد دلار عایدی ثبت شده است.
به‌عبارتی، حدود ۲۰ درصد از درآمد بالقوه صادرات نفت ایران به‌دلیل هزینه‌های ناشی از دور زدن تحریم‌ها، از بین رفته است. این هزینه‌ها شامل عملیات بارگیری مجدد برای پنهان‌سازی منشأ نفت، پرداخت به واسطه‌ها و شرکت‌های صوری، اجاره نفتکش‌های ناوگان سایه، ارائه تخفیف به خریداران چینی و نگهداری ذخایر نفتی روی آب می‌شود.
در سال مالی ۱۴۰۲ (مارس ۲۰۲۳ تا مارس ۲۰۲۴) نیز ایران حدود ۳۶ میلیارد دلار صادرات نفتی ثبت کرده، در حالی‌که طبق گزارش کپلر، ۴۵۲ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی و ۹۷ میلیون بشکه نفت کوره صادر شده است.
با توجه به قیمت میانگین ۸۰/۳ دلار برای هر بشکه نفت در این دوره، باید حدود ۴۴ میلیارد دلار درآمد حاصل می‌شد. بنابراین، در آن بازه نیز حدود یک‌پنجم درآمد بالقوه نفتی ایران در فرآیند دور زدن تحریم‌ها تلف شده است.
چشم‌انداز تیره‌تر
آمریکا از اکتبر سال گذشته، پس از حمله دوم موشکی ایران به اسرائیل، تحریم نفتکش‌های دخیل در قاچاق نفت ایران را آغاز کرد؛ اقدامی که همچنان ادامه دارد. این مسئله، در کنار احیای سیاست «فشار حداکثری» دولت دونالد ترامپ، وضعیت صادرات نفت ایران را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
آمارهای کپلر نشان می‌دهد که از اکتبر ۲۰۲۴، تخلیه نفت ایران در بنادر چین با اختلال مواجه شده و حجم نفت بی‌مشتری ذخیره‌شده روی آب به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است.
صندوق بین‌المللی پول نیز در گزارش جدید خود که در اوایل ماه مه منتشر شده، پیش‌بینی کرده است که تحت تأثیر کارزار فشار حداکثری آمریکا، صادرات روزانه نفت ایران در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته، ۳۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت.
