نفت به‌جای پول: نیمی از بودجه نظامی ایران در قالب طلای سیاه پرداخت می‌شود
در لایحه بودجه ۱۴۰۴ ایران، بخش عظیمی از منابع عمومی کشور، از جمله نفت خام، به نهادهای نظامی - امنیتی اختصاص داده شده است. مرکز داده‌های باز ایران در این گزارش نه تنها ابعاد ریالی (نقدی) بودجه این نهادها را روشن می‌کند، بلکه نشان می‌دهد چگونه حدود نیمی از بودجه نظامی ایران به‌طور غیرشفاف، در قالب سهمیه ویژه نفت خام تأمین می‌شود.
مجموع اعتبارات اختصاص‌یافته به نهادهای نظامی - امنیتی جمهوری اسلامی در سال جاری ۱۲۲۶ هزار میلیارد تومان است. این رقم بیش از دو برابر کل منابع نفتی (۶۰۵ هزار میلیارد تومان) در بودجه عمومی کشور است. بخشی از این اعتبار به شکل مستقیم و ریالی در لایحه بودجه ذکر شده و بخش دیگری به شکل نفت خام به نیروهای مسلح اختصاص خواهد یافت.
به عبارت دیگر، حدود ۵۳ درصد بودجه نظامی ایران، در چارچوب ردیف‌های رسمی و ریالی، و ۴۷ درصد دیگر نیز، در قالب سهمیه‌های نفت خام، به نهادهای نظامی پرداخت می‌شود تا درآمد حاصل از فروش آن را به اجرای طرح‌ها و پروژه‌های امنیتی و نظامی اختصاص دهند. پروژه‌های غیرشفافی که در لایحه بودجه تنها به‌طور کلی به آن‌ها اشاره شده و هیچ اطلاعات موثقی درباره محتوای واقعی یا جزئیات آن‌ها وجود ندارد.
به‌عنوان مثال، در بودجه سال ۱۴۰۴، حدود ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون یورو برای دو طرح با نام‌های «شهید نظران» و «شهید چمران»، در قالب سهمیه نفت خام، پیش‌بینی شده است. با احتساب نرخ تعیین‌شده بودجه (هر یورو معادل ۲۲,۶۰ تومان)، ارزش این پروژه‌ها بیش از ۲۳۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. با این حال، درباره این طرح‌ها یا متولی اجرای آن‌ها—سپاه، ارتش یا وزارت دفاع—هیچ‌گونه اطلاعات رسمی در دست نیست.
نهادهای اصلی دریافت‌کننده بودجه نظامی
بررسی‌های مرکز داده‌های باز ایران نشان می‌دهد که در بخش ردیف‌های اصلی بودجه نظامی، حدود یک‌سوم منابع مالی در اختیار سپاه پاسداران قرار دارد. همچنین، حدود یک‌سوم دیگر، از طریق سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، صرف پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگان و شاغلان نظامی می‌شود. نیروی انتظامی نیز، با سهمی حدود ۱۸ درصد، سومین نهاد پرهزینه در میان نیروهای نظامی کشور است.
نمودار تعاملی برای بررسی بیشتر
مرکز داده‌های باز ایران با هدف افزایش شفافیت و آگاهی عمومی، نموداری تعاملی طراحی و منتشر کرده است که کاربران می‌توانند با کلیک بر روی بخش‌های مختلف آن، به نمودارهای جزئی‌تری از توزیع منابع میان نهادهای نظامی و پروژه‌های مشخص دست پیدا کنند.
