گزارش محرمانه: مصرف مازوت ایران در شش سال ۳ برابر شده است

بر اساس یک گزارش محرمانه وزارت نفت که به دست مرکز داده‌های باز ایران رسیده، مصرف مازوت در کشور طی شش سال گذشته بیش از سه برابر افزایش یافته است. هم‌زمان، پالایشگاه‌های ایران همچنان حدود ۳۰ درصد نفت خام دریافتی خود را به مازوت و قیر تبدیل می‌کنند؛ در حالی‌ که این رقم در پالایشگاه‌های مدرن جهان حدود ۴ درصد است.

مازوت آلاینده‌ترین سوخت فسیلی است، به‌ طوری‌ که نسبت به زغال‌سنگ نیز آلایندگی بیشتری دارد. اما گزارش وزارت نفت از رشد چشمگیر مصرف داخلی مازوت حکایت دارد ــ سوختی که به‌دلیل محتوای بالای گوگرد، پیدا کردن بازار خارجی برای آن بسیار دشوار است.

مازوت تولیدی ایران حاوی ۳/۵ درصد گوگرد است که حدود هفت برابر بیش از استانداردهای بین‌المللی مجاز برای سوخت کشتی‌هاست. به همین دلیل، صادرات این سوخت عملاً با چالش جدی مواجه است و بخش عمده آن در نیروگاه‌های حرارتی و صنایع شهری کشور سوزانده می‌شود.

بنابر داده‌های این گزارش، پالایشگاه آبادان — قدیمی‌ترین پالایشگاه کشور — بیشترین سهم را در تولید سوخت‌های سنگین دارد؛ به‌ طوری‌ که ۴۴ درصد نفت ورودی آن به مازوت و قیر تبدیل می‌شود. در مجموع، پالایشگاه‌های آبادان، بندرعباس و اصفهان حدود ۷۰ درصد مازوت و قیر کشور را تولید می‌کنند.

در مقابل، پالایشگاه شازند عملکرد بهتری داشته و کمترین نرخ تبدیل نفت به مازوت را ثبت کرده است. با این‌ حال، این نسبت همچنان ۱۸ درصد، یعنی بیش از چهار برابر بالاتر از استاندارد جهانی است.

جهش مصرف داخلی؛ کاهش مصرف سوخت‌های پاک‌تر

بررسی داده‌های مرکز داده‌های باز ایران نشان می‌دهد که مصرف روزانه مازوت از حدود ۱۴ میلیون لیتر در سال ۱۳۹۶ به بیش از ۴۳ میلیون لیتر در سال ۱۴۰۳ رسیده است. در همین بازه زمانی، مصرف داخلی سوخت‌هایی مانند گاز مایع و نفت سفید کاهش یافته و در مقابل، صادرات آن‌ها به‌طور چشمگیری افزایش یافته است؛ روندی که نشان‌دهنده اولویت دولت به درآمدهای ارزی در مقابل سلامت عمومی و محیط زیست است.

در همین رابطه، مرکز پژوهش‌های مجلس اخیراً در گزارشی هشدار داد که هر لیتر مازوت تولید داخل، چهار برابر بیشتر از گازوئیل و ۱,۲۶۸ برابر بیشتر از گاز طبیعی دی‌اکسید گوگرد (SO₂) منتشر می‌کند. این گاز یکی از خطرناک‌ترین آلاینده‌ها محسوب می‌شود که با تشدید آلودگی هوا، بروز بیماری‌های تنفسی و پدیده باران اسیدی، تهدیدی جدی برای سلامت انسان و اکوسیستم اس

داده‌های شرکت اطلاعات کالایی «کپلر» که در اختیار مرکز داده‌های باز ایران قرار گرفته، نشان می‌دهد که صادرات مازوت ایران کاهش یافته، در حالی که صادرات گاز مایع افزایش یافته است. این الگوی معکوس با نیاز داخلی به سوخت‌های پاک‌تر در تضاد است و می‌تواند در سال‌های آینده هزینه‌های سنگینی به کشور تحمیل کند.

پس از امضای توافق هسته‌ای (برجام) در سال ۱۳۹۴، ایران برنامه‌ای برای نوسازی پالایشگاه‌ها و کاهش تولید مازوت به زیر ۱۰ درصد را با همکاری شرکت‌های خارجی آغاز کرده بود. اما خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷، موجب توقف کامل این طرح‌ها شد.