مبارزه با فساد در زمان همه‌گیری جهانی

28 مهر 1399 / 19 اکتبر 2020

همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ فرصت‌های فراوانی برای سواستفاده ایجاد کرده است. ما با موسسه Global Integrity گفتگو کردیم تا ببینیم که ائتلاف ضد فساد این نهاد، چطور خود را با شرایط جدید وفق می‌دهد.

در یک سال گذشته این ضرب‌المثل قدیمی که «در هر مصیبتی، خیر و حکمتی نهفته است» چپ و راست شنیده می‌شود. با این حال، گویی فراوانی مصیبت وجود دارد و کنشگران و حامیان حقوق بشر در تمام دنیا در تلاشی بی‌وقفه‌اند تا از این تغییرات بهره برده و جهانی منصفانه‌تر و عادلانه‌تر را به دنیا معرفی کنند. 

با این وجود، چنین بحران‌هایی می‌توانند فرصت بسیار خوبی نیز برای افرادی ایجاد کنند که در قدرت جا خوش کرده‌اند، تا با آسیب زدن به نهادهای عمومی به ثروت خود بیفزایند. متاسفانه تعدادی از افراد قدرتمند از همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ استفاده کرده تا جیب خود را پر کنند. این افراد با سوء استفاده از سرمایه‌گذاری‌های عظیم منابع عمومی که به مبارزه با این بیماری اختصاص داده شده است، بهره برده‌اند. 

ما در این بحران شاهد افزایش فساد در ارائه خدمات مربوط به همه گیری، توزیع یارانه‌های دولتی و حمایت مالی از شهروندان، و همینطور در حیطه تدارکات دولتی هستیم . به مثال‌های فراوانی در سطح جهانی می‌توان اشاره کرد که در آنها فساد مرتبط با ویروس کووید-۱۹ ثبت شده است:

 

  • نیجریه: در حال حاضر، سازمان بهداشت ملی در این کشور به دلیل بالا بردن قیمت تجهیزات، تحت تفحص است؛

  • آفریقای جنوبی: تدارکات و خرید تجهیزات حفاظتی شخصی در این کشور تحت وارسی قرار گرفته است؛

  • ایالات متحده آمریکا: پادمان‌های ضد فساد بسیار اندکی در این کشور، از سودجویی در مقیاس بسیار گسترده چشم پوشی می‌کنند؛

  • کلمبیا: شیوه‌های عملکرد دولت در زمینه پیمانکاری در این کشور مورد رسیدگی قرار گرفته است؛ 

  • مکزیک: فرآیند تدارکات دولتی که بدون وجود هیچ گونه رقابتی در قیمت‌ها انجام می‌شود، راه را برای بهره‌کشی در این کشور باز می‌کند؛ و

  • رومانی و اسلوونی: قراردادها در این کشورها، دو دستی به مسئولین سابق و صاحبین صنعت تقدیم می‌شود. 

    به خاطر وجود چنین چالش‌هایی است که سازمان مردم‌نهاد، مستقل و ضد فساد Global Integrity با همکاری شرکای خود، برنامه‌هایی فراهم کرده است تا در دوران بحرانی کووید-۱۹، به حفظ مسئولیت و پاسخگویی دولت کمک کند. 

    در این قسمت از باز و بسته، ما با این گروه درباره طرح‌هایشان صحبت کردیم، و از آنها پرسیدیم که برای سازمان‌های ضد فسادی که در بحبوحه‌ همه‌گیری کووید-۱۹ مشغول فعالیت هستند، چه توصیه‌هایی دارند. 

    Account4COVID و پایگاه داده سیاست‌های مالی کووید-۱۹ (COVID-19 Fiscal Governance Database) دو طرح بسیار بزرگ سازمان Global Integrity می‌باشند که برای مبارزه با فساد در زمان همه‌گیری کووید-۱۹ طراحی شده‌اند. بیایید به ترتیب این دو طرح را بررسی کرده و ببینیم که چطور به حمایت از فعالان جامعه مدنی می‌پردازند تا پاسخگویی دولت‌ها را پیگیری کنند.

    Account4COVID: به اشتراک گذاشتن آگاهی و دانش در روزگار کووید-۱۹

    Account4COVID پروژه‌ای مشترک بین BudgIT, Global Integrity, PSAM, Accountability Lab, Afroleadership, و CRECO می‌باشد.‌ هدف این پروژه حمایت از سازمان‌های جامعه مدنی در سراسر آفریقا است تا آن‌ها بتوانند به تبادل رویکردها، تجربیات و دانسته‌های خود پرداخته و درباره چگونگی استفاده دولت از منابع عمومی برای مبارزه با کووید-۱۹، خواستار شفافیت، مشارکت و مسئولیت‌پذیری دولت‌ها باشند.

    حکومت‌های مختلف در آفریقا، عملکردهای متفاوتی در زمینه‌ی حفظ استانداردهای شفافیت و پاسخگویی در زمان کووید-۱۹ داشته‌اند. برخی کشورها اطلاعاتی منتشر کرده‌اند تا بتوانند اعتماد مردم را به خود حفظ کنند. یکی از این نمونه‌ها، کنیا است  جایی که پروژه Action4Transparency از اپلیکیشن‌های تلفن همراه و دیگر پلتفورم‌های رسانه‌های اجتماعی و فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده می‌کند تا مخارج و هزینه‌های مربوط به کووید-۱۹ را پیگیری و منتشر کنند. دست این کشور هر چند هنوز از رسوایی‌های مربوط به فساد، پاک نشده است، اما مسئولین در واکنش به این رسوایی‌ها، سازوکارهای قوی‌تری برای گزارش شفافیت طلب کرده‌اند، و نمونه‌های محلی مانند Makueni Open Contracting Portal وجود دارند که می‌توانند مدل‌های قابل استفاده‌ای در این زمینه ارائه دهند. 

    در کشورهای دیگر مانند آفریقای جنوبی، در نتیجه فشارهای جامعه مدنی، نشر اطلاعات افزایش یافته است. PSAM عضو Account4Covid ، بنیانگذار Imali Yethu (در زبان زولو به معنای این پول ما است) ائتلاف سازمان‌های جامعه مدنی در آفریقای جنوبی، می‌باشد. این ائتلاف، سامانه بودجه را ابداع کرد تا با هماهنگی خزانه‌داری ملی آفریقای جنوبی، داده‌های مربوط به هزینه‌ها و مخارج مرتبط با کووید-۱۹ در تمام استان‌ها و سازمانها، بلافاصله منتشر شوند.

    موارد بسیار دیگری وجود دارند که سازمان‌های جامعه مدنی از راه‌های دیگری استفاده کرده‌اند تا اطلاعات مربوط به استفاده دولت از منابع عمومی را کسب کرده و علنی سازند. این سازمان‌ها، خواستار آزادی اطلاعات بوده‌اند و یا توانسته‌اند از طریق اطلاعات بدست آمده از شهروندان و‌‌ یا دسترسی پیدا کردن به داده‌های عمومی که ممکن است یک‌ شهروند عادی به راحتی به آنها دسترسی نداشته باشد، به اهداف خود در این زمینه دست پیدا کنند. 

    طرح‌های Account4COVID به دنبال ایجاد فضایی برای سازمان‌ها هستند تا آنها بتوانند با همکاری یکدیگر، در زمینه تدارکات دولتی مرتبط با کووید-۱۹، تامین خدمات و تخصیص بودجه، تدابیر لازم برای دستیابی به شفافیت، مسئولیت پذیری و مشارکت، را کسب کنند. Yeukai Mukorombindo سرپرست آموزش و پژوهش در Global Integrity یادآور‌ شد که سازگاری با همه‌گیری کووید-۱۹ بیشتر از اینکه نیازمند تغییر بنیادین در نوع رویکرد باشد، در واقع نیازمند تحول و تغییر در شیوه‌های موجود است:

    "این راهبردها به شکل بنیادینی متفاوت از قبل نیستند، چرا که بسیاری از چالش‌های موجود که قرار است توسط این راهبردها رفع شوند، ناشی از شکاف‌ها و نقاط ضعفی می‌باشند که پیش از وقوع همه‌گیری کووید-۱۹ نیز در سیستمهای اداره امور مالی و بهداشتی وجود داشته‌اند.
    کووید-۱۹ تنها این چالش‌ها را تشدید کرده و پیاده‌سازی و اعمال تدابیر لازم را به دلیل قوانین مربوط به سلامت عمومی مانند دستور ماندن در منزل و فاصله‌گذاری اجتماعی، سخت‌تر کرده  است."

    با این وجود، همه‌گیری کووید-۱۹ به همراه خود بسته شدن فضای مدنی را نیز در پی داشته است و این امر فعالیتهای ضد فساد را پیچیده‌تر کرده‌ است. CIVICUS در CIVICUS Tracker ، رویه‌ی نگران‌کننده افول فضای مدنی در آفریقا را تشخیص داد. در یکی از وبینارهای Account4COVID در ماه آگوست، Janet Zhou، مدیر اجرایی در ائتلاف زیمبابوه Zimbabwe Coalition on Debt and Development ، از نگرانی‌های موجود درباره بازداشت و حبس روزنامه‌نگاران و کنش‌گران ضد فسادی صحبت کرد که رسوایی کووید-۱۹ را در وزارت بهداشت زیمباوه افشا کرده بودند. یکی از چندین روزنامه‌نگاری که دستگیر شد، Tom Gwebayanga است که در ماه آوریل هنگامی که مشغول تحقیقات بر روی اتهامات وارده بر گروه ویژه‌ی کووید-۱۹ در کشور بود، بازداشت شد. 

    Mukorombindo در پاسخ می‌گوید که ایجاد تغییر در رویکرد، ضروری بوده است: 
    “بیشتر فعالین مجبور بوده‌اند تا راهبردهای خود را تطبیق داده و از پلتفورم‌های تلفن‌های همراه، اینترنت و دیگر پلتفورم‌های فناوری و ابتکارات مجازی برای اجرای راهبردهای خود استفاده کنند. این امر مستلزم وجود ظرفیت‌ها و منابعی است که تمامی سازمان‌های جامعه مدنی از آنها برخوردار نیستند، به خصوص سازمان‌های مردم‌نهاد. 
    به این ترتیب ما شاهد همکاری میان سازمان‌های سرآمدتر و سازمانهای مردم نهاد هستیم تا راهبردهای محلی را در سه زمینه شفافیت، مسئولیت پذیری و مشارکت، به اجرا بگذارند. کمپین سیواکت CivActs Campaign متعلق به Accountability Lab و پروژه ترکا Tracka project متعلق بهBudgIT از نمونه‌هایی هستند که با تکیه بر همکاری میان شهروندان روستایی و شهری، توانسته‌اند از فناوری شهروندی برای پیگیری پروژه‌های دولتی استفاده کرده و خواستار ارائه خدمات کارآمد و موثر باشند."

    حالا که راه‌ها برای مشارکت حضوری محدود شده است و قدرت و اختیارات حکومتی رو‌ به گسترش است، توانمندسازی جنبش‌های مردمی و حامیان شفافیت، مسئولیت پذیری و مشارکت، یک ضرورت می‌باشد تا این کنشگران بتوانند با استفاده بیشتر از فناوری شهروندی و ساخت مفاهیم نو، به کار خود ادامه دهند. 

    یک ابزار بسیار مهم که برای کمک به چنین سازمان‌هایی توسط Global Integrity طراحی شده پایگاه داده مربوط به اداره امور مالی کووید- ۱۹ COVID-19 Fiscal Governance Database است، تا سازمان‌ها بتوانند از این مرحله گذار به خوبی عبور کنند. 

    پایگاه داده‌های مرتبط با اداره امور مالی کووید- ۱۹: فهرستی برای مطالعه مخصوص دوران همه‌گیری

    پایگاه داده‌های مرتبط با اداره امور مالی کووید- ۱۹، یک پایگاه داده جامع است که شامل منابعی، مرتبط با اداره امور مالی و فساد در زمان همه‌گیری کووید-۱۹، برای جامعه مدنی و دولت می‌باشد. این پایگاه گنجینه‌ای از اطلاعات است که این موارد را شامل می‌شود: پرونده‌های فساد ثبت شده، روش‌های پژوهش نوآورانه، ابزارهایی برای فعالیت در زمینه شفافیت، و همینطور نکاتی درباره اینکه چطور می‌توان در بررسی این معضلات در بحبوحه همه‌گیری کووید-۱۹ موثرتر عمل کرد. 

    با در نظر گرفتن این موضوع که بسته بودن فضای مدنی همچنان ادامه دارد، Global Integrity این نیاز را تشخیص داد که باید حامیان و کنشگران حوزه شفافیت را با منابعی که برای سازگاری با شرایط جدید به آن نیازمندند، مجهز ساخت. 

    Jorge Florez سرپرست اداره امور مالی در Global Integrity، این پایگاه داده را این چنین معرفی کرد:
    «پایگاه داده CFG خزانه‌ای با بیش از ۵۰۰ منبع (نشریات، وبینارها و غیره) است که توسط کارکنان Global Integrity انتخاب و گردآوری شده است. این منابع عمدتا از طرف فعالان حوزه اصلاح حکمرانی، صاحبین تخصص و تفکر و همینطور اهداکنندگان به دست آمده است. این پایگاه، منابع و ابزارهای موجود در زمینه اداره امور مالی مرتبط با همه‌گیری را در یک محل، جمع‌آوری کرده تا کاربران بتوانند به راحتی برای ارتقای برنامه‌های خود از این منابع استفاده کرده و شکاف‌های موجود و جاهای خالی را در تلاش‌های مرتبط با واکنش به کووید-۱۹ و بهبود اوضاع، شناسایی کنند »

یک مثال از پایگاه داده Global Intergrity (منبع)
 

تا اینجا این پایگاه داده توسط بنیاد شفافیت و مسئولیت  Transparency and Accountability Initiative مورد استفاده قرار گرفته است تا از طریق آن برنامه دیده‌بان کووید-۱۹ خود را توسعه دهند. همکاران دیگری نیز از این پایگاه استفاده کرده‌اند تا برخی از ابزارها و توضیحات راهنمای موجود در آن را شبیه‌سازی و بومی‌سازی کنند. Global Integrity همچنین مجموعه ویدئویی منتشر کرده تا ویژگی‌های کلیدی این پایگاه داده را مورد توجه قرار دهد. 

متصل بودن - کنشگری همیارانه در سال ۲۰۲۰

بسته شدن فوری فضای مدنی که در نتیجه‌ی همه‌گیری کووید-۱۹ اتفاق افتاد، بستر چالش برانگیزی برای روزنامه‌نگاران و کنش‌گران حوزه فساد در تمام دنیا ایجاد کرده است، و این اتفاق درست در زمانی افتاده که اهمیت نگاه موشکافانه و مسئولیت عمومی از هر موضوع دیگری بالاتر می‌باشد. 

در چنین شرایطی، همکاری بین‌المللی میان کنشگران از هر زمان دیگری حیاتی‌تر است. بدون شک برای پیشبرد راهبردهای شفافیت، مسئولیت و مشارکت، شکل‌گیری و بسط ائتلاف‌ها و منابع اینترنتی که پیش‌تر به آنها اشاره شد، الزامی می‌باشد.

باز و بسته اعتقاد دارد که کنشگران حوزه فساد در سراسر دنیا به هیچ وجه نباید لزوم به اشتراک گذاشتن دانش و تجربیات را در پیدا کردن مسیر درست در این بحران جاری، فراموش کنند. با استفاده از منابعی چون پایگاه داده CFG، می‌توانیم منابع و راهبردهایی مناسب شرایط محلی خود بسازیم و به این شکل خواستار مسئولیت و پاسخگویی دولت‌ها و عاملین قدرتمند در بخش خصوصی باشیم. بدین ترتیب فرصت‌های بهره‌برداری‌های مالی شخصی و چپاول دارایی‌های عمومی به صورت کامل از این بحران حذف می‌گردد.