۸۰ هزار میلیارد تومان بودجه اسمی «حفظ نظم و امنیت عمومی»
جمهوری اسلامی، سال ۱۴۰۲ را در حالی آغاز می‌کند که متعهد شده حدود یک پنجم کل منابع بودجه سال آینده را برای امور دفاعی و برقراری «نظم و امنیت عمومی» به نهادهای نظامی و امنیتی اختصاص دهد؛ منابعی که از محل صادرات نفت، واگذاری اموال و دارایی‌های دولتی و سرمایه‌های ملی و درآمدهای مالیاتی و بدهی‌های مالی تامین می‌شود.
بررسی‌های پایگاه داده‌های باز ایران نشان می‌دهد در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، نسبت اعتباراتی که برای «امور دفاعی و امنیتی» در نظر گرفته شده، نسبت بودجه این امور در لایحه امسال، ۳۸/۵ درصد رشد داشته است.
در مجموع دولت در لایحه بودجه سال آینده ۲۷۲/۶ هزار میلیارد تومان اعتبار را برای امور دفاعی و امنیتی در نظر گرفته است. این رقم معادل ۱/۴ برابر اعتبارات امور آموزش و پرورش عمومی در لایحه بودجه ۱۴۰۲ است.
لازم به ذکر است اعداد و ارقام گفته شده تنها بودجه اسمی امور دفاعی و امنیتی است. به دلیل گستردگی فعالیت‌های اقتصادی نهادهای نظامی و امنیتی و ساختار پیچیده و غیرشفاف آنها، نمی‌توان برآورد دقیقی از بودجه واقعی این نهادها به دست آورد. آنچه در اسناد بودجه ذکر می‌شود صرفا بودجه اسمی و اعتباراتی است که بر اساس لایحه پیشنهادی دولت از محل منابع عمومی بودجه به نهادهای نظامی و امنیتی اختصاص پیدا می‌کند.
با اینکه سرجمع اعتبارات در نظر گرفته شده تحت امور دفاعی و امنیتی افزایش یافته اما سهم این امور از کل بودجه با کاهش ۱/۲ واحد درصدی به ۱۷/۸ درصد رسیده است. سهم امور دفاعی و امنیتی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ از کل بودجه ۱۹ درصد بود.
«امور دفاعی و امنیتی» در لوایح بودجه سه فصل مجزا شامل «فصل حفظ نظم و امنیت عمومی»، «فصل دفاع» و «فصل تحقیق و توسعه در امور دفاعی و امنیتی» دارد.
عمده بودجه «امور دفاعی و امنیتی» صرف «فصل دفاع» می‌شود که در لایحه بودجه سال آینده ۷۰/۳ درصد از کل بودجه این امور را می‌بلعد. مجموع اعتبارات تخصیص‌یافته ذیل این سرفصل در لایحه بودجه ۱۴۰۲ بالغ بر ۱۹۱/۶ هزار میلیارد تومان خواهد بود. بودجه فصل دفاع در لایحه بودجه ۱۴۰۲ نسبت به بودجه این فصل در لایحه بودجه امسال ۳۸/۳ درصد رشد کرده است.
سهم «فصل حفظ نظم و امنیت عمومی» از اعتبارات امور دفاعی و امنیتی نیز ۲۹/۴ درصد است که رقمی در حدود ۸۰/۲ هزار میلیارد تومان را شامل می‌شود. رقم بودجه «فصل حفظ نظم و امنیت عمومی» در لایحه بودجه سال آینده نسبت به این بودجه در سال جاری افزایشی ۳۸/۷ درصدی را تجربه کرده است.
باقی مانده بودجه این امور که حدود ۰/۳ درصد می‌شود نیز به «فصل تحقیق و توسعه در امور دفاعی و امنیتی» اختصاص می‌یابد. در لایحه بودجه سال آینده ۶۳۲/۵ میلیارد تومان برای این فصل از امور دفاعی و امنیتی در نظر گرفته شده است.
لینک نمودار
شش دستگاه اصلی در سرفصل دفاع اعتبارات اصلی این حوزه را دریافت می‌کنند که در جدول شماره یک اسامی این دستگاه‌های اصلی، میزان اعتبارات پیش‌بینی شده در لایحه بودجه سال آینده و تغییرات این ارقام نسبت به ارقام مندرج در لایحه بودجه امسال آمده است:
در میان این دستگاهها، اعتبارات «قرب بقیه‌الله»، توجه را به سوی خود جلب می‌کند. این قرارگاه که به قرارگاه «جنگ نرم» مشهور شده، شرح فعالیتش در حوزه انجام کارهای فرهنگی است. سرلشکر پاسدار محمدعلی جعفری یک روز پس از آنکه ردای فرماندهی کل سپاه پاسداران را در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۸ به حسین سلامی سپرد، فرماندهی این قرارگاه را برعهده گرفت.
مجموعه‌ای به نام «خاتم‌الاوصیا» كه در تمامی استان‌های ایران دفتر دارد، از زیرمجموعه‌های این قرارگاه به حساب می‌آيد. اما زیر مجموعه مشهور و چالش برانگیز این قرارگاه فرهنگی و اجتماعی، «سازمان سراج» است. تولید محتواهای فرهنگی، سرمایه‌گذاری برای ساخت فیلم، موزیک ویدیو، بازی رایانه‌ای و فعالیت در شبکه‌های مجازی و پیشبرد اهداف تبلیغی سپاه پاسداران از جمله فعالیت‌های این سازمان طی سال‌های اخیر بوده است.
رشد ۵۴/۷ درصدی اعتبارات قرارگاه بقیه‌الله در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ نسبت به بودجه پیشنهادی در بودجه امسال از اهمیت فعالیت‌های این قرارگاه خبر می‌دهد.
شمار دستگاه‌هایی که فعالیت آنها در حوزه امنیتی تعریف می‌شود، بسیار است از این رو دست یافتن به جزییات این دستگاهها چندان مقدور نیست. با این حال وضعیت اعتبارات تعدادی از دستگاه‌های امنیتی در جدول شماره دو آمده است. برخی از این دستگاهها زیرمجموعه دستگاه‌های اصلی در حوزه نظامی دفاعی (جدول شماره یک) هستند که بودجه آنها ذیل اعتبارات آن دستگاهها تعریف می‌شود.
سازمان‌های اطلاعاتی وابسته به نهادهای نظامی از جمله دستگاه‌هایی هستند که اعتبارات مربوط به آنها ذیل بودجه کلی دستگاه اصلی طبقه بندی می‌شود.