مزایده ۱۴ هزار میلیارد تومان ملک در ۶ ماه توسط بنیاد مستضعفان
تحقیقات دادههای باز ایران نشان میدهد که در جریان پنج مزایده، اداره اموال بنیاد مستضعفان در نیمه دوم سال ۱۴۰۱، حدود ۳۴۰ واحد ملکی به ارزش پایه ۱۴ هزار میلیارد تومان را برای فروش عرضه کرده است.
این رقم معادل کل بودجه وزارت ارتباطات و سازمانهای زیرمجموعه آن، ۷ برابر بودجه محیط زیست، ۸۰ درصد بودجه سازمان بهزیستی و ۱۰ برابر کل مالیات پیشبینی شده برای نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی در سال ۱۴۰۱ است.
لینک نمودار
بنیاد مستضعفان، یکی از بزرگترین، ثروتمندترین و غیرشفافترین بنگاههای اقتصادی ایران است که زیر نظر علی خامنهای اداره میشود. دقیقا مشخص نیست ارزش داراییهای بنیاد و میزان درآمدهای ناشی از فعالیتهای اقتصادی و اداره اموال چقدر است، اما آنچه مسلم است بخش عمدهای از درآمدهای بنیاد از طریق خرید و فروش املاک و مستغلات به دست میآید.
بررسی اطلاعات سایت سازمان اموال و املاک بنیاد مستضعفان نشان میدهد هر سال چندین مزایده عمومی توسط بنیاد انجام میشود که ارزش پایه هر کدام از آنها صدها میلیارد تومان است. دقیقا معلوم نیست منابع حاصل از فروش این املاک صرف چه کارهایی میشود، اما میتوان حدس زد که این مزایدهها بخشی از فرآیند خرید و فروش بزرگتری است که برای ایجاد ارزش افزوده انجام میگیرد.
بررسی دادههای پنج مزایده برگزار شده در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ خورشیدی نشان میدهد، مزایدهها در ۱۷ استان در محدوده حریم یا خارج از حریم مناطق شهری و روستایی انجام گرفته است. به طور دقیق مشخص نیست املاک در نهایت به چه مبلغی فروخته شدهاند، اما قیمت پایه این املاک بین ۱,۳۸۵ میلیارد تومان (برای یک باغ جنگلی چند هکتاری در کلارآباد مازندران) تا ۱۰۰ میلیون تومان (برای یک قطعه زمین ۵۲ متری در شهر اسدیه در استان خراسان جنوبی) در نوسان است.
از مجموع این ۳۴۰ واحد ملکی، ارزش پایه ۳۰ مورد بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان، ۱۳۹ مورد بیش از ۱۰ میلیارد تومان و ۴۱ مورد هم ارزش کمتر از یک میلیارد تومان دارند.
لینک نقشه
بررسی وضعیت املاک به مزایده گذاشته شده به تفکیک استان نشان میدهد که حدود یک سوم، یعنی ۱۰۷ ملک از کل ۳۴۰ ملک به مزایده گذاشته شده، در استان تهران قرار دارند. ارزش پایه آنها روی هم ۶,۷۳۸ میلیارد تومان معادل نیمی از کل ارزش مزایدههای نیمه دوم سال ۱۴۰۱ است.
بعد از تهران، استان مازندران قرار دارد که ارزش پایه ۲۱ ملک مزایدهای آن بیش از ۳,۵۳۶ میلیارد تومان است.
استان البرز با ۴۸ ملک، به ارزش پایه مجموع ۲,۷۱۹ میلیارد تومان، سومین استان کشور است که بنیاد مستضعفان بخشی از املاک خود را در آن به مزایده گذاشته است.
ارزش پایه املاک این سه استان، معادل ۹۳ درصد کل ارزش پایه املاک در مزایدههای نیمه دوم سال ۱۴۰۱ است. ارزش ۱۶۴ ملک مزایدهای بقیه استانها (کرمان، زنجان، خوزستان، همدان، کرمانشاه، گیلان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، قزوین، سمنان، سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و ایلام) روی هم هزار میلیارد تومان قیمت گذاشته شده است.
لینک نقشه و جدول
بنیاد مستضعفان، در روزهای نخست پس از انقلاب ۱۳۵۷ با دستور روحالله خمینی، با هدف مصادره اموال و املاک کارگزاران رژیم سابق تاسیس شد. در حکم خمینی به تاریخ ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ نوشته شده:
«تمام اموال منقول و غیرمنقول سلسله پهلوی و شاخهها و عمال و مربوطین به این سلسله را که در طول مدت سلطه غیرقانونی از بیتالمال مسلمین اختلاس نمودهاند، به نفع مستمندان، کارگران و کارمندان ضعیف مصادره نماید و منقولات آن در بانکها با شماره به اسم شورای انقلاب یا اسم اینجانب سپرده شود و غیرمنقول از قبیل مستغلات و اراضی ثبت و مضبوط شود تا به نفع مستمندان از هر طبقه صرف گردد، در ایجاد مسکن و کار و غیرذالک.»
این حکم انقلاب زمینهساز شکلگیری یکی از بزرگترین تشکیلات اقتصادی تاریخ ایران شد؛ سازمانی که طبق معمول نهادهای زیر نظر رهبری، در شرایط غیر شفاف و مبهم اداره میشود.
بنیاد مستضعفان حضور پررنگی در بخشهای مختلف اقتصاد دارد؛ از املاک و مستغلات گرفته تا نفتوگاز، کشاورزی، صنایع غذایی، صنعتی، گردشگری، راهسازی و ساختمان، معدن، بانکداری و تکنولوژی ارتباطات دارد.
دست کم در سال ۱۳۹۵، بیش از ۱۹۰ شرکت و بنگاه اقتصادی در زیرمجموعه سازمان اقتصادی بنیاد مستضعفان دستهبندی شدهاند.
جدول
با این وجود هیچ اطلاعات روشن و شفافی درباره گردش مالی و ارزش داراییهای، اموال و املاک مجموعه بنیاد در دست نیست.
میزان ثروت و درآمدهای بنیاد دقیقا مشخص نیست در سال ۱۳۹۶ گزارش حسابرسی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ برای مدتی روی وبسایت بنیاد قرار گرفت، اما روند انتشار این گزارشها بعد از این متوقف شد.
در صورت مالی سال ۱۳۹۵ بنیاد مستضعفان میزان داراییهای ارزشگذاری شده بنیاد مستضعفان در سال ۱۳۹۵ بیش از ۵۶ هزار میلیارد تومان درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات بنیاد نیز بیش از ۲۸ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان اعلام شده است.
با توجه به عدم دسترسی به اطلاعات نمیتوان با قطعیت درباره صحت ارقام اعلام شده درباره درآمدهای بنیاد در صورتهای مالی منتشر شده در سال ۱۳۹۵ صحبت کرد.
بر اساس گزارشهای مرکز آمار شاخص قیمت آپارتمان مسکونی در فاصله سال ۱۳۹۵ تا پاییز ۱۴۰۱ حدود ۱۲ برابر رشد کرده است. اگر فرض کنیم ارزش داراییهای بنیاد نیز که بخش عمدهای از آن را املاک و زمینهای مصادرهای در مناطق مختلف کشور تشکیل میدهد، با همین نسبت رشد کرده باشد، در حال حاضر ارزش داراییهای بنیاد در سال گذشته باید بیش از ۶۵۰ هزار میلیارد تومان باشد که با احتساب متوسط قیمت دلار در سال گذشته معادل حدود ۱۹ میلیارد دلار است.