چرا جمهوری اسلامی با وجود منابع گازی بزرگ، در تامین سوخت مورد نیاز مردم ایران ناتوان است؟

قطع گاز طبیعی در فصل زمستان در ایران به موضوعی تکراری و باورنکردنی تبدیل شده است. در کشوری که از لحاظ منابع گازی جهان در رتبه دوم قرار دارد، دولت به مردم توصیه می‌کند که بخاری‌های خود را به مدت ۶ ساعت یا بیشتر در روز خاموش کنند. این در حالی‌ست که ایران بیش از ۱۷ درصد کل ذخایر گاز جهان را داراست. ذخایر گازی ایران ۱۰ برابر بیشتر از ذخایر گازی کل اروپا است. (نمودار ۱)

با این حال بعید است ایران در آینده‌ای نزدیک، شاهد پایان اختلالات عرضه گاز باشد. دلایل آن‌ را در زیر می‌خوانید:

عدم توسعه
منابع گازی ایران بسیار بزرگ، اما برای پاسخگویی به نیازهای داخلی و تعهدات صادراتی توسعه نیافته است.

سرمایه گذاری اندک 
بزرگترین میدان گازی ایران، پارس جنوبی است که فشار خود را از دست داده است. از بسیاری چاه‌های این میدان، آب در می‌آید. میدان گازی پارس جنوبی، بخش ایرانی گنبد شمالی قطر است که بزرگترین میدان گازی جهان به شمار می‌آید. قطر در چند سال گذشته برای حفظ سطح تولید و افزایش بازیافت گاز، روی فناوری فشرده‌سازی گاز سرمایه‌گذاری کرده است. متخصصین برآورد می‌کنند ایران برای حفظ فشار و تولید گاز در میدان گازی پارس جنوبی به ۲۸ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. بودجه دولت برای سال ۱۴۰۲ به جای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی، بر مسائل امنیتی متمرکز است. عدم سرمایه‌گذاری خارجی در بخش تحریم شده انرژی، دسترسی ایران به چنین سرمایه بزرگی در آینده نزدیک را بعید می‌کند.

مصرف بالا
طبق داده‌های بانک جهانی و گزارش پایگاه داده‌های باز ایران، ایران سومین کشور بزرگ سوزاننده گاز در جهان است. در سال ۲۰۲۰، همانطور که در نمودار ۲ نشان داده شده، ایران ۱۳/۲۶ میلیارد متر مکعب گاز را سوزانده است. ایران، ۱۴ برابر تولیدکنندگان پیشرفته‌تر مانند قطر، عربستان سعودی و امارات، گاز می‌سوزاند. لازم به ذکر است که نرخ تولید نفت ایران و امارات خیلی به هم نزدیک است. این مقدار گاز سوزانده شده می‌تواند برق ۲۵ میلیون نفر در ایران را تامین کند.

 

صورت حساب‌های پرداخت نشده
ایران برای تامین گاز استان‌های خراسان و گلستان، سال‌ها متکی به واردات گاز از ترکمنستان بود. اما صورت‌حساب‌های خود را به‌موقع پرداخت نکرد و در نتیجه ترکمنستان نیز برای وصول حساب‌های معوقه علیه ایران شکایت کرد. در هفته‌های اخیر، ترکمنستان بار دیگر صادرات گاز خود به ایران را متوقف کرده است.

تعهدات صادراتی 
ایران برای تامین ارز و حفظ روابط استراتژیک، به شدت به صادرات گاز به ترکیه متکی است. اما به دلیل مشکلات تامین گاز، در دی ۱۴۰۲ (ژانویه ۲۰۲۳) صادرات گاز خود را به ترکیه ۷۰ درصد کاهش داد. این موضوع ترکیه را مجبور به کاهش فعالیت‌های صنعتی خود در منطقه مرزی با ایران کرد. به این ترتیب ایران به ارز مورد نیاز خود دسترسی پیدا نمی‌کند و اعتبار آن به عنوان صادر کننده لطمه جدی خواهد دید.

در نهایت، وجود مشکلات پیچیده و ساختاری کمبود گاز در ایران که سبب اختلالات در دسترسی به گاز در زمستان می‌شود، در آینده نزدیک حل نخواهد شد. 

این مقاله در اصل به زبان انگلیسی منتشر شده است (لینک مقاله).