مصرف مشروب در ایران: «اکثرا یا دست ساز می‌خرند یا خود درست می‌کنند»
تازه‌ترین فراخوان داده در پایگاه داده‌های باز ایران حکایت از آن دارد که نرخ مصرف الکل در ایران به حدود ۴۸ درصد رسیده و بیش از نیمی از مصرف‌کنندگان الکل از مشروب «دست ساز» استفاده می‌کنند.
در ایران آمار و اطلاعات رسمی از میزان مصرف الکل و الگوی مصرف مشروبات الکلی اندک است و دلایلی همچون منع قانونی و حرمت شرعی این موضوع را به تابویی برای پژوهشگران و محققان تبدیل کرده است.
با این حال، رسانه‌های دولتی در مواردیمدعی شده‌اند که ۹۶ درصد جمعیت بالای ۱۵ سال در کشور هرگز حتی یک مرتبه الکل مصرف نکرده‌اند.
چنین ادعاهایی در واکنش به گزارش سازمان بهداشت جهانی مطرح شد که در آن ایران از نظر سرانه مصرف الکل در بین مصرف‌کنندگان «مداوم» نوشیدنی‌های الکلی، در بین ۱۸۹ کشور جهان رتبه نهم را دارد. گزارش سازمان جهانی بهداشت همچنین حکایت از آن داشت که هر فرد بالای ۱۵ سالی که در ایران «بطور مرتب الکل می‌نوشد»، در سال ۲۰۱۶ به طور میانگین ۲۸.۴ لیتر الکل خالص مصرف کرده در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۰ یعنی شش سال قبل از آن ۲۴.۸ لیتر در سال برآورد شده بود.
این که ایران می‌تواند یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی در دنیا باشد، شاید برای خیلی‌ها باور کردنی نباشد. چنین رکوردی به خصوص برای مقام‌های جمهوری اسلامی می‌تواند یکی از مصادیق ناکامی سیاست‌های حکومت باشد که در ظرف چهار دهه گذشته از قانون مجازات اسلامی و جرم‌انگاری شرب خمر و مجازات نوشیدن الکل گرفته تا تبلیغات علیه نوشیدن مشروبات و منع قانونی تولید و تجارت نوشیدنی‌های الکلی را به اجرا گذاشته است.
در نظرخواهی پایگاه داده‌های باز ایران، ۴۷.۷ درصد گفته‌اند به تناوب مشروبات الکلی می‌نوشند. در این نظرخواهی که بیش از ۲ هزار نفر از داخل کشور در آن شرکت کردند، ۵۲.۳ درصد از شرکت‌کنندگان گفته‌اند که مشروبات الکلی مصرف نمی‌کنند.
همچنین ۲۴.۳ درصد شرکت‌کنندگان گفته‌اند «گاهی» مشروبات الکلی مصرف می‌کنند. ۷.۹ درصد به شکل «ماهانه»، ۸.۸ درصد به صورت «هفتگی» و تناوب مصرف الکل در ۶.۴ درصد به صورت «روزانه» است.
خودکفایی در صنعت ساخت مشروبات الکلی
در این فراخوان همچنین درباره چگونگی تهیه مشروبات الکلی مصرفی سوال شد که یک هزار و ۳۱ نفر به این پرسش سه گزینه‌ای پاسخ داده‌اند.
حدود ۵۱ درصد گزینه «دست‌ساز می‌خرم» را انتخاب کرده‌اند. ۲۸ درصد نیز گفتند «خودم درست می‌کنم». در این میان، ۲۰ درصد باقی‌مانده گزینه «در قوطی یا شیشه بسته‌بندی شده می‌خرم» را برگزیدند.
شاید این طور به نظر برسد که خطر مسمومیت یا آسیب‌دیدگی در ۷۹.۶ درصد از پاسخ‌دهندگانی که از مشروبات الکلی دست‌ساز یا ساخت خانگی استفاده می‌کنند، به طور بالقوه بالاتر باشد، اما تضمینی وجود ندارد که محصولاتی که در «قوطی یا شیشه بسته‌بندی شده» نیز توزیع می‌شود، به دلیل تجارت زیرزمینی و غیرقانونی و نبود نظارت، محصولات تقلبی نباشند.
بنا بر اظهارات رئیس سازمان پزشکی قانونی، در سال ۱۳۹۸ حداقل ۶۲۷ نفر در اثر مصرف الکل جان باختند. دلیل مرگ اغلب این افراد استفاده از متانول و مشروبات غیراستاندارد و تقلبی اعلام شد.
توازن بین مصرف مشروبات الکلی تخمیری و تقطیری
سال گذشته پخش اظهارات یک کارشناس در تلویزیون جمهوری اسلامی درباره تفاوت مشروبات تقطیری و تخمیری خبرساز شد.
کارشناس این برنامه تلویزیونی که از صدا و سیمای استان فارس پخش شده بود، ضمن تشریح تفاوت ساختاری مشروبات تخمیری (شراب یا آبجو) با مشروبات تقطیری درباره خطرات مسمومیت مشروبات تقطیری توضیحاتی ارائه کرد.
پرسش سوم فراخوان درباره نوع مشروبی بوده که اغلب مصرف شده است. دو گزینه برای پاسخ به این پرسش طراحی شد، یکی از گزینه‌ها «شراب/ آبجو» بود و گزینه دیگر «سایر مشروبات الکلی» بود که در واقع پاسخ‌های مشارکت‌کنندگان را در دو تقسیم بندی عمده مشروبات الکلی تخمیری نظیر شراب یا آبجو و مشروبات الکلی تقطیری همچون عرق کشمش یا ودکا و نظایر آن دسته‌بندی می‌‌کرد.
در مجموع یک هزار و ۵۳ نفر به این پرسش سوم در فراخوان پایگاه داده‌های باز ایران پاسخ داده‌اند که در این میان ۵۱.۳ درصد از مشارکت‌کنندگان برای پاسخ گزینه «شراب / آبجو» و ۴۸.۷ درصد نیز گزینه «سایر مشروبات الکلی» را انتخاب کردند.
