رفتن مستقیم به محتوا

کودک همسری در ایران: بیش از یک میلیون مورد در هشت سال؛ مشهد رکورددار است

23 بهمن 1400 / 12 فوریهٔ 2022

آمارهای رسمی دولت ایران نشان می‌دهند که طی ۸ سال گذشته بیش از یک میلیون و ۷۷ هزار مورد ازدواج کودکان دختر در این کشور به ثبت رسیده‌ است. این رقم بیش از یک پنجم کل ازدواج‌های ثبت شده در فاصله سال‌های ۹۹-۱۳۹۲ است. مشهد با بیش از ۴ هزار مورد تبدیل به بزرگ‌ترین کانون کودک‌همسری در ایران شده است. 

بر اساس معیارهای بین‌المللی ازدواج زیر ۱۸ سال، ازدواج کودکان تعریف شده است. کودک‌همسری، که در واقع نوعی تجاوز جنسی به حساب می‌آید و اکثر قربانیان آن دختران هستند، در ایران تعریف قانونی مشخصی ندارد و ممنوع نیست.

ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی ازدواج دختران زیر ۱۳ سال را مشروط به «رضایت ولی» و «تشخیص مصلحت» دادگاه کرده است. با وجود این، در فاصله سال‌های ۹۲ تا ۹۹ نزدیک به ۱۳ هزار و ۵۰۰ مورد ازدواج دختران زیر ۱۳ سال به طور رسمی در دفاتر ثبت احوال ایران به ثبت قانونی رسیده است. 

مقایسه آمارهای ۸ سال گذشته نشان می‌دهد پس از یک دوره کاهش نسبی، تعداد ازدواج کودکان در ایران در سال ۱۳۹۹ روند افزایشی پیدا کرده است. 

طبق گزارش سازمان ثبت احوال ایران در سال ۱۳۹۹ تعداد موارد ثبت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال به نسبت سال قبل حدود ۹ هزار مورد افزایش یافته و به حدود ۱۱۸ هزار مورد رسیده است. نسبت ازدواج کودکان دختر به کل ازدواج‌ها نیز به ۲۱/۱۵ درصد افزایش پیدا کرده که دومین رکورد بزرگ بعد از سال ۱۳۹۲ است. 

بالاترین آمار کودک‌همسری در این مدت در سال ۱۳۹۲ با نزدیک به ۱۷۰ هزار مورد ازدواج کودکان دختر ثبت شده است. نسبت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال به کل ازدواج‌ها نیز در این سال ۲۱/۳۴ درصد محاسبه شد. 

 

لینک نمودار و جدول

طی ۸ سال گذشته به طور میانگین از هر ۱۰۰ ازدواج، در ۲۱ مورد سن دختر ۱۷ سال یا کمتر بوده است. نسبت ازدواج دختران زیر ۱۵ سال به کل ازدواج‌های ثبت شده نیز بیش از ۵ درصد یعنی حدود یک به بیست است. 

پراکندگی ازدواج کودکان دختر در ایران نشان می‌دهد وضعیت در استان‌های شمال شرق، شمال غرب و استان سیستان و بلوچستان بحرانی‌تر از سایر مناطق کشور است. 

 

 

لینک نقشه

آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۹ بیشترین نسبت ازدواج زیر ۱۸ سال به ترتیب در استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی و خراسان رضوی ثبت شده است. بیشترین نسبت ازدواج زیر ۱۵ سال نیز مربوط به استان‌های زنجان خراسان شمالی و استان‌های خراسان رضوی است. بالاترین نسبت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال هم به ترتیب از استان‌های زنجان، سیستان و بلوچستان و  آذربایجان شرقی گزارش شده است. 

 

 

 

لینک جدول

محاسبه داده‌های خام سازمان ثبت احوال ایران، تصویری به نسبت واضح از وضعیت ازدواج کودکان دختر در شهرستان‌ها ترسیم می‌کند. 

طبق آمارهای موجود مشهد با بیش از ۴ هزار مورد ازدواج دختران زیر ۱۸ سال، بزرگ‌ترین کانون کودک‌همسری در ایران است. بعد از مشهد شهرستان‌های اهواز، تبریز، زاهدان، اردبیل، قم در جایگاه بعدی قرار دارند. 

در این رده‌بندی شهرستان‌های به نسبت پرجمعیت در صدر فهرست قرار گرفته‌اند اما نکته نگران‌کننده این موضوع ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال است. طبق آمار رسمی، بالاترین آمار ازدواج دختران زیر ۱۳ سال در شهرستان‌های خدابنده، بستان‌آباد و قوچان به ثبت رسیده است. 

 

 

 

لینک حدول

از نظر شاخص نسبت ازدواج کودکان به کل ازدواج‌ها شهرستان‌های سرعین در استان اردبیل بالاترین آمار ازدواج زیر ۱۸ سال را داشته است. در سال ۹۹ بیش از ۵۵ درصد ازدواج‌های ثبت شده در این شهر طبق معیارهای بین‌المللی مصداق کودک‌همسری بوده است. بعد از سرعین شهرستان‌های زاوه در خراسان رضوی و بستان آباد در آذربایجان شرقی بالاترین نسبت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال را داشته‌اند.