افزایش اختلاف طبقاتی در ایران: جبر جغرافیا یا نظام ناکارآمد توزیع درآمد
اختلاف میانگین درآمد و هزینه خانوار، میان استان‌های ایران، تصویری گویا از اختلاف طبقاتی و نظام ناکارآمد توزیع درآمد در ایران ترسیم می‌کند.
بر اساس آخرین آمار دولت، اختلاف میانگین درآمد سالانه در مناطق شهری استان‌های تهران و سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۹۹ به ۶۲ میلیون تومان رسیده است. رقمی که بیشتر از متوسط درآمد خانوار در بیش از نیمی از استان‌های ایران است.
هزینه خانوار هم البته در مناطق مختلف یکسان نیست. متوسط هزینه سالانه یک خانواده در مناطق شهری استان تهران در سال گذشته بیش از ۹۵ میلیون تومان بوده در حالی که خانوارهای خراسان شمالی طی یک سال حدود ۳۵ میلیون تومان برای گذران زندگی هزینه کرده‌اند. با این حساب اختلاف هزینه هم چیزی بالغ بر ۶۰ میلیون تومان است که بیشتر از هزینه خانوار در ۲۷ استان است.
نمودار زیر درآمد و هزینه سالانه خانوار شهری را در سال ۱۳۹۹ به تصویر کشیده است.
در مناطق روستایی هم اختلاف میان درآمد و هزینه استان‌ها چشمگیر است، چنانکه فاصله متوسط درآمد یک خانوار روستایی در استان‌های البرز و سیستان و بلوچستان به حدود ۵۰ میلیون تومان می‌رسد. اختلاف هزینه خانوار روستایی نیز در استان‌های آذربایجان غربی و هرمزگان بیش از ۳۸ میلیون تومان است.
اما این همه ماجرا نیست. موقعیت جغرافیایی همچنین در توانایی خانواده‌ها برای پس‌انداز تاثیر قابل توجهی دارد. اختلاف میان تراز بودجه خانوار در مناطق شهری استان‌های آذربایجان غربی و مرکزی بیش از ۲۳ میلیون تومان است و در مناطق روستایی فاصله میان پس‌انداز خالص خانوار در استان‌های آذربایجان غربی و هرمزگان بیش از ۲۸ میلیون اعلام شده است.
نقشه زیر تراز بودجه خانوار را در مناطق شهری در سال ۱۳۹۹ به تصویر می‌کشد.
گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد تراز بودجه خانوارهای شهری در ایران در سال ۱۳۹۹، ۱۲ میلیون و ۵۳۷ هزار و ۲۰۰ تومان است، این مازاد درآمد نسبت به سال ۹۸، معادل ۸۸.۲ درصد افزایش نشان می‌دهد.
بر اساس گزارش، بررسی بودجه خانوارهای روستایی در سال ۹۹ نیز نشان می‌دهد که بودجه این خانوارها نیز ترازی مثبت داشت و به طور میانگین مازادی ۷ میلیون و ۹۷۹ هزار و یکصد تومان داشتند.
مازاد بودجه خانوارهای روستایی در سال ۹۹ در مقایسه با سال ۹۸ بیش از دو برابر شده و ۱۲۱.۵ درصد افزایش یافته است. (لینک جدول)
بالاترین مازاد بودجه در آذربایجان شرقی
در میان خانوارهای شهری ساکن در استان‌های مختلف ایران، در سال ۹۹ بالاترین میانگین درآمد سالانه با ۱۰۹ میلیون و ۸۱۱ هزار و ۸۰۰ تومان به خانوارهای ساکن استان تهران اختصاص داشت.
پایین‌ترین میانگین درآمد خانوارهای شهری نیز مربوط به خانوارهای شهری ساکن در استان سیستان و بلوچستان بود که پارسال متوسط درآمد سالانه آنها به ۷۴ میلیون و ۸۸۳ و یکصد تومان رسید.
اما بالاترین هزینه سالانه برای خانوارهای شهری هم نصیب تهرانی‌ها شد. پارسال میانگین هزینه سالانه آنها به ۹۵ میلیون و ۷۰۱ هزار و ۶۰۰ تومان رسید، تا ثابت شود هرکه بامش بیش برفش بیشتر.
میانگین پایین‌ترین هزینه سالانه یک خانوار شهری در این سال به نام خانوارهای شهری ساکن در استان خراسان شمالی با متوسط هزینه ۳۵ میلیون و ۱۹۴ هزار و سیصد تومان ثبت شد.
بر اساس این گزارش در سال ۱۳۹۹، بهترین تراز بودجه را ساکنان شهرنشین استان آذربایجان شرقی داشتند که در نهایت کارنامه مالی سال را با متوسط مانده ۶۲ میلیون و ۴۸۳ هزار و یکصد تومان بستند.
پایین‌ترین تراز بودجه خانوار در سال ۹۹ نیز به خانوارهای شهرنشین استان مرکزی اختصاص داشت که به طور متوسط مانده هزینه و درآمد آنها به ۶۴۳ هزار و ۹۰۰ تومان رسید.
کسری بودجه روستاییان سه استان
با اینکه خانوارهای شهرنشین هیچ یک از استان‌های ایران در سال ۹۹ تراز منفی یا کسری بودجه نداشتند، اما خانوارهای روستایی سه استان ایران در پایان سال ۹۹ با کسری بودجه و تراز منفی روبرو شدند.
منفی‌ترین تراز بودجه سال ۹۹ در میان خانوارهای روستایی مربوط به روستانشینان استان هرمزگان بود که در پایان پارسال کسری بودجه‌ای معادل منفی چهار میلیون و ۱۹۳ هزار و ۳۰۰ تومان داشتند.
پس از روستاییان هرمزگان، خانوارهای روستایی استان مرکزی به طور متوسط با کسری بودجه یک میلیون و ۸۶۲ هزار و ۵۰۰ تومان روبرو بودند و بالاخره خانوارهای روستایی استان کردستان در پایان سال ۹۹ تراز بودجه آنها ۲۴۴ هزار و پانصد تومان منفی بود.
بالاترین تراز بودجه روستاییان در آذربایجان غربی
بالاترین تراز بودجه در سال ۹۹ در میان خانوارهای روستایی ایران به روستانشینان استان آذربایجان غربی اختصاص یافت که به طور متوسط مانده بودجه سالانه آنها به ۲۳ میلیون و ۸۰۹ هزار و ۴۰۰ تومان بالغ شد.
اما روستاییان ساکن در آذربایجان غربی الزاما بالاترین متوسط درآمد سالانه در سال ۹۹ را نداشتند، بالاترین درآمد سالانه روستاییان به خانوارهای روستایی استان البرز اختصاص داشت که پارسال، میانگین درآمد آنها به ۶۷ میلیون و ۶۸۹ هزار و ۷۰۰ تومان رسید.
پایین‌ترین درآمد خانوارهای روستایی نیز به نام روستاییان ساکن در استان سیستان و بلوچستان ثبت شد که پارسال میانگین درآمد سالانه آنها فقط ۱۸میلیون و ۱۰۹هزار و یکصد تومان بود.
مقایسه میزان هزینه کل خانوارهای روستایی در استان‌های مختلف ایران در سال ۹۹ نشان می‌دهد که خانوارهای روستایی استان البرز پارسال به طور متوسط ۵۶ میلیون و ۶۴۲ هزار و ۷۰۰ تومان هزینه کردند که بالاترین هزینه روستاییان در سال گذشته بود.
پارسال خانوارهای روستایی ساکن در استان سیستان و بلوچستان نیز پایین‌ترین هزینه را داشتند و روستاییان این استان به طور میانگین ۱۸ میلیون و ۳۹ هزار و ۶۰۰ تومان هزینه کردند.