گذار انرژی: ایران در همه موارد از رقبای منطقه‌ای عقب‌تر است
جهان مدتهاست که به سوی «گذار انرژی» پیش می‌رود. یعنی کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ایجاد یک سیستم انرژی پایدار. با توجه به اینکه بیشتر درآمدهای ارزی ایران از منابع سوخت فسیلی (نفت، گاز و پتروشیمی) است، عدم سرمایه‌گذاری دولت ایران در منابع انرژی جایگزین جای نگرانی دارد.
در یکی از مقالات قبلی توضیح دادیم که چگونه به ثمر رسیدن سرمایه‌گذاری‌ها در بخش انرژی دهه‌ها طول می‌کشد. در گزارش اخیر بلومبرگ، برنامه عربستان سعودی برای میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در تولید هیدروژن اعلام شد.
از نظر کارشناسان، این برنامه در کاهش وابستگی این کشور به سوخت‌های فسیلی نقش مهمی دارد. برآورد ارزش تجارت جهانی هیدروژن، که تا سال ۲۰۵۰ میلادی منبع اصلی انرژی خواهد شد، در حدود ۷۰۰ میلیارد دلار است. با این حال ایران تاکنون تمایلی به ایفای نقش در این بازار از خود نشان نداده است.
تولید هیدروژن که به سه نوع اصلی طبقه‌بندی می‌شود، در پایین تشریح شده است:
- هیدروژن خاکستری معمولا از گاز طبیعی تولید می‌شود. دی‌اکسید کربن، که محصول جانبی این فرآیند است، در هوا رها می‌شود. تولید کنونی هیدروژن در ایران به طور کلی از این نوع است. اما ایران درآمد عمده‌ای از آن کسب نکرده است. خریداران هیدروژن معمولا تمایلی به حمل و نقل هیدروژن خاکستری ندارند.
- هیدروژن آبی نیز از گاز طبیعی تولید می‌شود، اما گازهای مضر حاصل از آن در هوا رها نمی‌شوند. در فرآیند این تولید، دی‌اکسید کربن و سایر گازهای مضر، جذب و در مخازن زیرزمینی نگهداری می‌شوند. هیدروژن آبی، ارزش بیشتری نسبت به هیدروژن خاکستری دارد و کاندیدای خوبی برای صادرات است. ایران در حال حاضر هیدروژن آبی در سطح تجاری تولید نمی‌کند و هیچ پروژه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این زمینه ندارد. همسایگان ایران در این زمینه بسیار جلوترند. کشورهایی مانند امارات متحده عربی، عمان و عربستان سعودی شروع به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جذب و تزریق دی‌اکسید کربن کرده‌اند.
- هیدروژن سبز با الکترولیز آب از طریق برق تولید شده با منابع تجدیدپذیر، تولید می‌شود. هیدروژن سبز بسیار ارزشمند است و خریداران زیادی در سراسر جهان دارد. اما ایران با کمبود دو عنصر کلیدی لازم برای تولید هیدروژن سبز مواجه است؛ برق تولید شده با منابع تجدیدپذیر، و آب شیرین. رقبای منطقه‌ای ایران مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی، از نظر زیرساخت‌های شیرین‌سازی آب دریا پیشرفته‌تر هستند و در موقعیت بهتری برای رقابت در تولید هیدروژن سبز قرار دارند.
ایران برای رقابت در تولید هیدروژن ابتدا باید زیرساخت تولید برق سبز ایجاد کند. همانطور که در نمودار ۱ نشان داده شده، ایران در همه منابع انرژی سبز از رقبای منطقه‌ای (ترکیه) خود عقب‌تر است.
ترکیه بیش از ۳۰ برابر ایران انرژی خورشیدی و تقریبا ۴۰ برابر ایران، انرژی بادی دارد. ظرفیت ترکیه از نظر تولید برق آبی، تقریبا ۴ برابر ایران است. نمودار ۲ تولید برق خورشیدی ایران، امارات متحده عربی و عربستان سعودی را مقایسه می‌کند. در این نمودار می‌بینیم که امارات ۱۷ برابر ایران و عربستان سعودی بیش از ۳ برابر ایران انرژی خورشیدی تولید می‌کنند.
نمودار ۲
این مقاله در اصل به زبان انگلیسی منتشر شده است (لینک مقاله).