قطعی برق در ایران؛ مصرف کم مشترکین خانگی به روایت آمار وزارت نیرو
در اواسط دی ماه ۱۳۹۹ قطعی برق چند شهر بزرگ ایران را دچار خاموشی گسترده کرد. مقامات در آن زمان عوامل مختلفی را عامل وقوع خاموشیهای کم سابقه اعلام کردند. گروهی انگشت اتهام را به طرف استخراج بیتکوین و کمبود گاز گرفتند و عدهای افزایش مصرف برق مشترکین خانگی را علت واقعه دانستند. شرکت توزیع نیروی برق تهران به عنوان نمونه در بیانیهای رسمی از مردم پایتخت خواست با کاهش ۱۰ درصدی مصرف برق در شبانه روز، به پایداری شبکه برق کمک کنند.
این در حالیست که دادههای رسمی وزارت نیروی ایران نشان میدهد در آذر و دی ۱۳۹۹ کمترین میزان مصرف برق در کشور مربوط به بخش خانگی بوده است. تحقیقات پایگاه دادههای باز ایران حاکیست که تولید و مصرف برق در ایران طی یک دهه گذشته با روندی ملایم و قابل پیشبینی افزایش یافته است. همچنین ظرفیت نیروگاههای برق تا پایان دی امسال در حدود ۸۵ گیگاوات بوده است، ظرفیتی که قدرت تامین برق مورد نیاز کشور حتی در زمان اوج مصرف یعنی در ماههای مرداد و شهریور را داشته است.
مصرف ۱۰ ماهه نخست سال ۱۳۹۹
وبسایت وزارت نیرو دادههای مربوط به میزان تولید و مصرف (فروش به صورت دو ماهه) برق در کشور را در اختیار عموم قرار داده است. بر اساس آخرین دادههای وزارت نیرو، مصرف برق امسال تا پایان دی ماه ۱۳۹۹ حدود ۷ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل بیشتر بوده است. این میزان رشد با میزان رشد مصرف سال پیش در دوره مشابه تقریبا هماندازه است.
بیشترین سهم از مصرف برق کشور در بخش صنعتی، حدود ۳۵ درصد است. در سال جاری، مصرف بخش صنعتی حدود ۸ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش داشته است.
نمودار ۱ میزان کل مصرف برق تا پایان دی ماه سال ۱۳۹۹ را به تفکیک بخشهای مختلف مصرفی نشان میدهد. در ایران - بر خلاف بسیاری از کشورهای دنیا - اوج مصرف برق معمولا در طول تابستان، بخصوص در مرداد و شهریور، رخ میدهد. با خنکتر شدن هوا و کاهش استفاده از وسایل خنککننده، مصرف بخش خانگی معمولا کاهش مییابد.
کل مصرف برق ایران به تفکیک بخشها تا پایان دی ماه سال ۱۳۹۹
تولید ۱۰ ماهه نخست سال ۱۳۹۹
توليد برق کشور (شامل انرژی مصرفی نیروگاهها) از ابتدای امسال تا پایان دی ماه بالغ بر ۲۹۰ هزار گیگاواتساعت بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل حدود ۴ درصد افزایش داشته است.
طبق گزارش مرکز آمار و اطلاعات وزارت نیرو، کل ظرفيت اسمی نصب شده نیروگاهی تا پايان دی ۱۳۹۹ نسبت به ماه مشابه سال پیش از آن در حدود ۱ درصد افزايش داشته است. این در حالی است که هیچ گاه از کل ظرفیت نیروگاهی کشور استفاده نشده و تولید برق در کشور کمتر از میزان قدرت عملی شبکه سراسری برق بوده است.
تولید و مصرف برق کشور در ۱۰ سال اخیر
نمودار ۲ میزان کل تولید و مصرف برق بین سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۸ را نشان میدهد. بر این اساس، میزان تولید و مصرف برق کشور در ۱۰ سال گذشته با روندی ملایم و قابل پیشبینی افزایش داشته است. در این دوره، میانگین رشد سالانه تولید حدود ۴ درصد و میانگین رشد سالانه مصرف حدود ۵ درصد بوده است.
کل تولید و مصرف برق ایران بین سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۸
علاوه بر این، در طی ده سال اخیر، مازاد تولید نسبت به مصرف در همه سالها قابل مشاهده است. همچنین سرانه تولید و سرانه مصرف در این دوره افزایش یافته است.
قسمت دیگری از افزایش مصرف نسبت به دوره مشابه سال پیش را افزایش مصرف بخش صنعتی میتواند توضیح دهد. کمبود سرمایهگذاری در زیرساختهای صنعت برق و کاهش بهرهوری نیز میتوانند عوامل موثر دیگری در افزایش مصرف باشد. در نمودار بعدی به بررسی بیشتر مصرف برق بخشهای مختلف کشور در دوره مشابه میپردازیم.
نمودار ۳ میزان مصرف انرژی برق کل کشور بین سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۸ را به تفکیک بخشهای مصرفی نشان میدهد. در این دوره میانگین رشد مصرف بخش صنعتی (حدود ۶ درصد)، بیش از بخشهای دیگر است. میانگین رشد مصرف بخش خانگی ۵ درصد و بخش عمومی ۲ درصد است.
میزان مصرف انرژی برق کل کشور بین سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۸
هر چند قطع برق در نیمه اول سال در ایران سابقه داشته اما این وضعیت در فصل زمستان کم سابقه بوده است.
در پی وقوع خاموشیهای امسال سازمانهای مختلف در ایران مسئولیت را بر عهده سازمانهای دیگر انداختند و کسی در نهایت مسئولیت بروز بحران را نپذیرفت. عدهای هم شهروندان را مردم مسئول دانستند که با مصرف بالای برق سبب وقوع خاموشیها شدهاند. اما با توجه به دادههای رسمی وزارت نیرو که نشان میدهد در زمان وقوع حادثه کمترین میزان مصرف برق در کشور در بخش خانگی بوده است، شاید بتوان به طور مستند مردم عادی را از فهرست علل احتمالی بحران کنار گذاشت.