خشونت خانگی در ایران
فراخوان تازه پایگاه داده‌های باز ایران نشان می‌دهد که از هر چهار نفر پاسخگو در فضای مجازی، سه نفر می‌گویند که حداقل یک بار در دوران زندگی خود، خشونت خانگی را از جانب یکی از اعضای خانواده تجربه کرده‌اند. در مقابل، تنها حدود یک سوم از آنان می‌گویند که خود اقدام به ارتکاب خشونت خانگی در قبال یکی دیگر از اعضای خانواده کرده‌اند. این خشونتها شامل کتک، سیلی و مشت و لگد زدن، هل دادن و پرت کردن، با شلاق و کمربند زدن و نیز داغ کردن بدن بوده است. زنان بیشتر از مردان خشونت خانگی را تجربه کرده‌اند. بیشترین پاسخگویان آخرین باری که چنین خشونتی را تجربه کرده‌اند بین سنین بیست تا چهل سالگی قرار داشته‌اند.
خشونت خانگی معضلی است جهانی که در جوامع متفاوت کم و بیش وجود دارد. خشونت به اعضای خانواده مانند زن، مرد، کودک، سالمند و توانیابان بیش از دیگران آسیب می‌رساند. خشونت خانگی می‌تواند انواع متفاوتی از جمله خشونت جسمی، جنسی، عاطفی، اقتصادی و روانی را شامل شود.
گفته می‌شود در دنیا در هر دقیقه، ٢٠ نفر قربانی خشونت خانگی هستند. اما از آن جا که خشونت خانگی در چهاردیواری خانه رخ می‌دهد، اطلاع از کم و کیف آن راحت به دست نمی‌آید. عوامل فرهنگی مرتبط با آبرو، انتظارت ناشی از نقش‌های سنی و جنسیتی، قوانین و مانند آن‌ها، موانع مهمی در راه دستیابی به اطلاعات در مورد خشونت خانگی است.
سازمان جهانی بهداشت، خشونت خانگی، به ویژه خشونت خانگی علیه زنان را یکی از مشکلات بهداشت عمومی قلمداد می‌کند. کودکان، زنان و کهنسالان معمولا بیشترین قربانیان خشونت خانگی به شمار می‌روند. این خشونتها انواع متفاوتی دارد. خشونت جنسی یکی از موارد شایع این نوع خشونت‌‌هاست. سازمان جهان بهداشت می‌گوید در سطح جهانی از هر سه زن یک زن در طول زندگیش چنین خشونت جنسی را از جانب شریک عاطفی یا افراد دیگر تجربه کرده است.
گزارش‌های متعدد در کشورهای مختلف حاکی از آن است که در دوران همه‌گیری کرونا میزان خشونت خانگی افزایش یافته است. در این دوران، سیاست‌های قرنطینه، کار از راه دور، بسته شدن مراکز تجاری و تفریحی، موجب شد افراد زمان بیشتری در خانه سپری کنند که در نتیجه زمینه افزایش خشونت خانگی را نیز فراهم کرد.
جامعه ایران نیز از پدیده خشونت خانگی مبرا نیست. با توجه به محدودیت‌های قانونی، فرهنگی و نیز ارزش‌های خانوادگی در جامعه ایران، اطلاع از میزان خشونت خانگی کاری دشوار است. یک پژوهش در چهار استان کشور نشان می‌دهد که کمتر از یک سوم زنان حاضر بوده‌اند که خشونت را گزارش کنند. با این همه، چند سال پیش، یک پیمایش ملی در ۳۱ استان کشور، نشان داد که حدود سه چهارم زنان در طول زندگی خود دست‌کم یک‌بار خشونت خانگی را تجربه کرده‌اند. گزارش سال ۱۳۹۹ مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که حدود ۹۶ درصد از مجموع بیش از ۸۰ هزار معاینه در سازمان پزشکی قانونی، مربوط به همسر آزاری جسمی معطوف به زنان بوده است. نتایج یک تحقیق نشان داده است که در دوران کرونا، در ایران، ۷۷ درصد زنان خشونت خانگی را تجربه کرده‌اند.
در کنار اطلاعاتی که کم و بیش در مورد خشونت خانگی وجود دارد، پایگاه داده‌های باز ایران طی یک فراخوان از پاسخگویانی که به اینترنت دسترسی دارند، خواسته است که تجربه خود را در مورد خشونت خانگی با ما در میان بگذارند.
این فراخوان برای حدود یک ماه، از ۲ تا ۲۸ فروردین ۱۴۰۱ در دسترس کاربران بوده است. در این فاصله، ۲,۵۳۱ نفر از کاربران فضای مجازی در این فراخوان مشارکت کرده‌اند و به پرسش‌های ما پاسخ داده‌اند. ۹۵ درصد از پاسخ‌دهندگان به این فراخوان در مناطق شهری و ۵ درصد باقی در مناطق روستایی ساکن بوده‌اند. پاسخگویان در ۳۱ استان کشور پراکنده بوده‌اند. چنان که انتظار می‌رود، بیشترین پاسخ‌دهندگان می‌گویند ساکن تهران هستند. کمترین میزان پاسخگویان ساکن استان خراسان جنوبی و کهکیلویه و بویر احمد بوده‌اند. میانگین سنی پاسخگویان ۳۳ سال بوده است. ۵۸ درصد از پاسخگویان مرد و ۴۱ درصد زن بوده‌اند. ۱ درصد دیگر برای اشاره به جنسیت خود از گزینه «سایر» استفاده کرده‌اند. از نظر وضعیت تاهل، ۵۲ درصد از پاسخگویان متاهل بوده‌اند و ۳۸ درصد تا به حال ازدواج نکرده بوده‌اند.۱۰ درصد دیگر طلاق گرفته، جدا شده یا همسر از دست داده بوده‌اند. ۴۶ درصد از پاسخگویان تحصیلاتی کمتر از کارشناسی داشته‌اند و ۵۴ درصد بالاتر از آن.
برای اطلاع از نتایج کلی این پاسخ‌ها کافی است گزارش کوتاه زیر را بخوانید و یا نمودارها را ببینید:
تجربه خشونت خانگی
- حدود ۷۴ درصد از پاسخگویان می‌گویند تا به حال دست کم یک بار خشونت خانگی را در زندگی خود تجربه کرده‌اند، یعنی توسط یکی دیگر از اعضای خانواد کتک، سیلی و مشت و لگد خورده‌اند و یا آن‌ها را هل داده و پرت کرده‌اند، با شلاق و کمربند زده‌اند و یا حتی بدن‌شان را داغ کرده‌اند.
لینک نمودار
بین خشونت‌دیدگان از نظر جنسیتی تفاوت بارزی وجود دارد: در حالی که ۶۴ درصد از زنان می‌گویند در زندگی خود دست کم یک بار مورد خشونت خانگی قرار گرفته‌اند، از میان مردان ۳۶ درصد می‌گویند دچار خشونت خانگی بوده‌اند.
- بین خشونت‌دیدگان از نظر وضعیت تاهل نیز تفاوت اندکی وجود دارد: در میان خشونت‌دیدگان نسبت کسانی که تا به حال ازدواج نکرده‌اند اندکی بیش از کسانی است که حداقل یک بار ازدواج کرده‌اند (یعنی افراد متاهل، طلاق گرفته، جداشده و همسر از دست داده) و بر عکس این نسبت در میان خشونت‌ندید‌ه‌ها برقرار است.
لینک نمودار
انواع خشونت خانگی
- کسانی که دچار خشونت خانگی شده‌اند، بیش از هر موردی (۱۸ درصد) به کتک خوردن به عنوان شکل خشونتی که تجربه کرده‌اند اشاره می‌کنند.
- سیلی خوردن (۱۷ درصد)، هل داده شدن (۱۵ درصد)، لگد و مشت خوردن (۱۳ درصد)، پرت شدن (۱۱ درصد) و با شلاق و کمربند زده شدن (۸ درصد) در ردیف‌های بعدی قرار داشته‌اند.
- ۲ درصد از پاسخگویان می‌گویند که روی بدن آن‌ها داغ گذاشته شده است.
- با آن که زنان به طور کلی بیش از مردان دچار خشونت خانگی شده‌اند، اما از نظر نوع خشونت متحمل شده بر اساس جنسیت تفاوت‌هایی وجود دارد. زنان بیشتر (از انتظار در مقایسه با نسبت کل زنان خشونت‌دیده) با پرت شدن، هل دادن و مشت و لگد روبرو شده‌اند، اما مردان بیشتر (از انتظار در مقایسه با نسب کل مردان خشونت‌دیده) با شلاق و کمربند و داغ روی بدن گذاشته شدن مواجه شده‌اند.
- از نظر سنی، تفاوت اندکی میان خشونت‌دیدگان و نوع خشونت متحمل شده وجود دارد. با این حال می‌شود گفت که افراد زیر بیست سال بیشتر (از انتظار در مقایسه با نسبت کل سنین خشونت‌دیده) از طریق داغ روی بدن گذاشتن خشونت دیده‌اند.
- افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال بیشتر (از انتظار در مقایسه با نسبت کل سنین خشونت دیده) با سیلی خوردن و افراد بین ۴۰ تا ۶۰ سال بیشتر با هل داده شدن و پرت شدن خشونت خانگی را تجربه کرده‌اند.
خشونت‌کنندگان
- بیشترین پاسخگویان (۳۰ درصد) می‌گویند از جانب پدر خود دچار خشونت شده‌اند.
- برادر (۱۹ درصد) و مادر (۱۵ درصد) در مرتبه‌های بعدی افراد خشونت‌کننده قرار می‌گیرند.
لینک نمودار
سن خشونت‌دیدگی
- بیش از نیمی از پاسخگویان (۵۲ درصد) می‌گویند آخرین باری که خشونت خانگی را تجربه کرده‌اند، در سنی بین ۲۰ تا ۴۰ سال بوده‌اند.
- ۴۳ درصد دیگر از پاسخگویان می‌گویند آخرین باری که دچار خشونت خانگی شده‌اند، سنی کمتر از ۲۰ سال داشته‌اند.
لینک نمودار
ارتکاب خشونت خانگی
- حدود ۳۶ درصد از پاسخگویان می‌گویند در زندگی خود تا به حال دست کم یک بار مرتکب خشونت خانگی شده‌اند، یعنی یکی دیگر از اعضای خانواد را کتک، سیلی، مشت یا لگد زده‌اند و یا آن‌ها را هل داده و پرت کرده‌اند.
- در مقابل ۵۹ درصد از پاسخگویان می‌گویند در زندگی خود مرتکب این نوع خشونت‌های خانگی نشده‌اند.
- ۵ درصد از پاسخگویان نخواسته‌اند به این پرسش پاسخ دهند که آیا تاکنون عامل خشونت خانگی بوده‌اند یا نه.
- در مقایسه با کل زنان و مردانی که مرتکب خشونت خانگی شده‌اند، زنان کمتر از مردان مرتکب خشونت خانگی شده‌اند یا کمتر تمایل به گفتنش را دارند، در حالی که مردان بیشتر مرتکب این نوع از خشونت شده‌اند.