ایران: درآمدهای 'گم شده' حاصل از فروش گاز مایع

مالک شریعتی نیاسر، نماینده مجلس و عضو کمیسیون انرژی مجلس، چندی پیش در سخنرانی خود در انجمن مهندسی شیمی ایران از عدم پاسخگویی درباره فروش گاز مایع در ایران انتقاد کرد. او گلایه کرد که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، نمی‌داند که درآمد حاصل از فروش روزانه ۴,۰۰۰ تن گاز مایع‌اش به کجا می‌رود. آقای شریعتی همچنین از شرکت ملی گاز ایران انتقاد داشت که درآمد حاصل از فروش گاز مایع خود را به وضوح اعلان نمی‌کند.

گاز مایع، سوختی است که معمولا مخلوطی از پروپان و بوتان است. این سوخت در ایران به طور عمومی از پالایش و فرآوری گاز طبیعی، قبل از قرار گرفتن در خطوط لوله گاز که تحت کنترل شرکت ملی گاز ایران است، ساخته می‌شود. همچنین سبک‌ترین فرآورده فرآیند پالایش نفت خام، گاز مایع است. 

این فرآیند در ایران تحت کنترل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است. گاز مایع، که به آن اِل پی جی هم گفته می‌شود، یک کالای مهم جهانی است که کاربردهای متعددی دارد. از مصارف آن می‌توان به پخت و پز، سوخت خودروهای اِل پی جی، و خوراک کارخانه‌های پتروشیمی اشاره کرد. 

به گفته مالک شریعتی نیاسر، ایران سالانه حدود ۱۲ میلیون تن گاز مایع تولید می‌کند که %۵۵ آن در داخل ایران مصرف، و %۴۵ آن صادر می‌شود. این ارقام با برآورد اِس اَند پی گلوبال (S&P Global) مطابقت دارد. این موسسه تخمین می‌زند که ایران سالانه حدود ۶ میلیون تن گاز مایع صادر می‌کند که بیشتر آن به چین فروخته می‌شود. 

داده‌های آرگِس میدیا (Argus Media) نشان می‌دهد که در سال گذشته، قیمت گاز مایع پیوسته در حال افزایش بوده است. نمودار شماره ۱، افزایش چشمگیر قیمت گاز مایع در خاورمیانه را نشان می‌دهد. قیمت این فرآورده، در آوریل ۲۰۲۲ تقریبا دو برابر قیمت آن، در ماه مه ۲۰۲۱ بوده است. 

میانگین قیمت یک تن گاز مایع در خاورمیانه از فوریه تا آوریل سال ۲۰۲۲، ۸۷۷ دلار بوده است. این بدان معناست که درآمد حاصل از فروش ۶ میلیون تن گاز مایع برای ایران باید حدود ۵/۳ میلیارد دلار باشد. ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا به خریداران تخفیف می‌دهد. 

با فرض اینکه این تخفیف، ۵۰ دلار در هر تن است، ایران باید حدود ۴/۹ میلیارد دلار در سال درآمد کسب کند. با نرخ ارز فعلی، این مبلغ معادل ۱۷۳ هزار میلیارد تومان است. اما مشخص نیست که مردم از این افزایش قیمت چه سودی می‌برند. حتی هیچ یک از نماینده‌های مجلس هم مطمئن نیستند که درآمد حاصل از فروش گاز مایع به کجا می‌رود.

نمودار شماره ۱
توجه: در تجارت گاز مایع، قیمت قرارداد آرامکو به عنوان راهنمای فروش از منطقه خاورمیانه استفاده می‌شود.