مزاحمت کلامی و بدنی در فضاهای عمومی در ایران
فراخوان داده‌های باز ایران در مورد تجربه متلک و مزاحمت بدنی نشان می‌دهد که از هر ۱۰ نفر پاسخگو، ۸ نفر متلک شنیده و از هر ۱۰ نفر، ۸ نفر مزاحمت بدنی شدهاند. بیشترین میزان متلک در مکانهای تجاری، تفریحی و اداری رخ داده است. در حالی که بیشترین میزان مزاحمت بدنی - که به طور عامیانه به انگولک شهرت دارد - در وسایل حمل و نقل و یا ایستگاه‌ها و ترمینال‌های مسافری پیش آمده است. مردان متلک‌گو، ۱۰ برابر زنان متلک‌گو هستند. و نسبت مردانی که عامل مزاحمت بدنی‌اند، بیش از ۱۵ برابر زنان بوده است.
متلک، عباراتی است که به طور عمده مردان و گاه زنان، به قصد دست انداختن، تحقیر، یا جلب توجه این جا و آن جا نثار همدیگر می‌کنند. متلک از جانب دریافت‌کنندگان، اغلب مزاحمت تلقی می‌شود. بر خلاف متلک که زبانی‌ست، مزاحمت بدنی یا «انگولک» مزاحمتی است که به صورت بدنی یا فیزیکی اعمال می‌شود. در زبان فارسی، واژه انگولک به معنی «کاویدن به انگشتان یا ور رفتن با چیزی با انگشت» تعریف شده است. اما در کاربرد امروزی به معنای مزاحم کسی شدن، بویژه از طریق لمس بدن دیگری بدون رضایت او به کار می‌رود.
متلک و مزاحمت بدنی پدیده‌هایی جهانی هستند. کمتر جامعه‌ای یافت می‌شود که کاملا عاری از متلک باشد؛ حتی در جامعه‌های مدرن غربی. مثلا برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ۱۴ درصد از زنان کشورهای اروپایی گفته‌اند در طول سال گذشته با مردانی مواجه شدهاند که برای جلب توجه در خیابان برایشان سوت زده‌اند. در میان این کشورها اسپانیا با ۲۳ درصد بیشترین و ایتالیا با ۱۰ درصد کمترین موارد این نوع متلک را به خود اختصاص داده‌اند.
گرچه در بسیار از جوامع مزاحمت بدنی به دلیل مجازات‌های قانونی و فعالیت‌های مدنی به شدت کاهش یافته است، هنوز در برخی جوامع رواج بسیار دارد. مصر یکی از شناخته شده‌ترین این جامعه‌‌هاست. یک پژوهش در دهه قبل نشان می‌دهد که ۹۸ درصد زنان خارجی و ۸۳ درصد از زنان مصری گفته‌اند که مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند. گستردگی موضوع آزار جنسی خیابانی چنان است که حتی در تجمعات اعتراضی در دوره بهار عربی نیز رخ داد.
در مورد جامعه ایران، پیمایش‌های گسترده‌ای که ارقام دقیقی به ما بدهد، در دست نیست. پژوهش یک مرکز تحقیقاتی خصوصی نشان می‌دهد هر زن یا دختر در شهرهای ایران به میزان مسافتی که طی می‌کند یا مدت زمان حضورش در سطح خیابانها، در هر تردد شهری، بین یک تا ۲۰ بار مزاحمت‌های کلامی، فیزیکی و چشمی (نگاه نامناسب و آزاردهنده) از سوی برخی مردان را تجربه می‌کند. نظرسنجی یک نهاد عمومی نشان می‌دهد که ۷۶ درصد از زنان گفته‌اند که به آنان متلک گفته شده و ۸۳ درصد از زنان از تنه زدن عمدی خبر داده‌اند. گزارشی از محیط کاری روزنامه‌نگاران حاکی از آن است که ۶۵ درصد آنان مزاحمت کلامی و ۳ درصد مزاحمت همراه با لمس بدن را تجربه کرده‌اند.
برای دریافت اطلاعاتی وسیع‌تر در زمینه میزان و چگونگی مواجهه با متلک و مزاحمت بدنی، پایگاه داده‌های باز ایران طی فراخوانی از کاربران فضای مجازی خواسته است تجربه خود را در این زمینه با ما در میان بگذارند. فراخوان برای شرکت در این پیمایش آنلاین، از ۱۱ خرداد تا ۲ آبان ۱۴۰۱ در دسترس کاربران بوده است. در این مدت، ۲,۵۰۷ نفر از کاربران فضای مجازی در این فراخوان مشارکت کرده‌اند و به پرسش‌های این فراخوان پاسخ داده‌اند. ۶۴ درصد از پاسخگویان زن و ۳۶ درصد مرد بوده‌اند. ۹۷ درصد از پاسخ‌دهندگان به این فراخوان در مناطق شهری و ۳ درصد باقی در مناطق روستایی ساکن بوده‌اند. پاسخگویان در ۳۱ استان کشور پراکنده بوده‌اند. چنان که انتظار می‌رود، بیشترین پاسخ‌دهندگان می‌گویند ساکن تهران هستند. کمترین میزان پاسخگویان ساکن استان خراسان جنوبی و شمالی و کهکیلویه و بویر احمد بوده‌اند. میانگین سنی پاسخگویان ۳۲ سال بوده است. ۴۳ درصد از پاسخگویان تحصیلاتی کمتر از کارشناسی داشته‌اند و ۵۷ درصد بیش از کارشناسی.
برای اطلاع از نتایج کلی این پاسخ‌ها کافی است گزارش کوتاه زیر را بخوانید و یا نمودارها را ببینید:
متلک شنیدن
- از هر ۱۰ نفری که به پرسش‌های این فراخوان پاسخ داه‌اند ۸ نفر می‌گویند در زندگی خود در معرض متلک شنیدن بوده‌اند.
- پاسخ‌های شرکت‌کنندگان در این فراخوان نشان می‌دهد که زنان ۳ برابر بیشتر از مردان مخاطب متلک‌های دیگران بوده‌اند. از هر ۴ زن، ۳ نفرشان می‌گویند در معرض این متلک‌ها بوده‌اند حال آن که از هر ۴ مرد فقط ۱ نفر می‌گوید چنین تجربه‌ای داشته است.
- افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بیش از افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی می‌گویند که در فضاهای عمومی متلک شنیده‌اند.
مکانهای متلک شنیدن
- بیشترین میزان متلک در کوچه و خیابان شنیده شده است. از هر ۱۰ نفر، ۹ نفر می‌گویند در معابر عمومی متلک شنیده‌اند.
- کمترین مکان شنیدن متلک در داخل مجتمع‌های مسکونی بوده است. با این حال، از هر ۴ نفر ۱ نفر می‌گوید در چنین مکانی نیز متلک شنیده است.
- مقوله‌بندی مکانهای شنیدن متلک به چهار گروه، نشان می‌دهد که بیشترین میزان متلک در مکانهای تجاری، تفریحی و اداری است.
- خیابانها و معابر، مکانهای مرتبط با حمل و نقل (داخل وسایل نقلیه و نیز ایستگاه‌‌های مسافری) و مکانهای مسکونی (داخل مجتمع‌‌ها، راه پله‌ها، آسانسور) در رتبه‌‌های بعدی قرار می‌گیرند.
- زنان در مکانهای مسکونی اندکی بیشتر از سایر مکان‌ها متلک شنیده‌اند، در حالی که مردان در خیابانها و معابر بیشتر مخاطب متلک‌گویی بوده‌اند.
- افراد کمتر از ۲۰ سال بیشتر در مکانهای مرتبط با حمل و نقل متلک شنیده‌اند و افراد بالای ۴۰ سال بیشتر در مکانهای تجاری، اداری و تفریحی.
جنسیت گوینده متلک
- مردان متلک‌گو ۱۰ برابر زنان متلک‌گو بوده‌اند. ۸۰ درصد گویندگان متلک مرد/پسر بوده‌اند، در حالی که ۸ درصدشان را زنان/دختران تشکیل داده‌اند.
- چنان که انتظار می‌رود، زنان بیشتر از جانب مردان متلک شنیده‌اند و مردان بیشتر از جانب زنان. اما مردان بیش از انتظار از زنان متلک شینده‌اند تا زنان از مردان.
مزاحمت بدنی
- از هر ۱۰ نفر، نزدیک به ۸ نفر می‌گویند در مکانهای عمومی مزاحمت بدنی شدهاند، یعنی دیگران بدن آن‌ها را بدون رضایت‌شان لمس کرده‌اند.
- زنان دو و نیم برابر زنان در معرض مزاحمت بدنی بوده‌اند. نزدیک به سه چهارم زنان می‌گویند در معرض مزاحمت بدنی بوده‌اند در حالی که از هر ۱۰ مرد حدود ۳ مرد می‌گویند مزاحمت بدنی شدهاند.
مکان مزاحمت بدنی
- کوچه و خیابان مهم‌ترین مکان مزاحمت بدنی است. حدود ۷۰ درصد از پاسخگویان می‌گویند در کوچه و خیابان دچار مزاحمت بدنی شدهاند.
- تجربه مزاحمت بدنی در داخل مجتمع‌های مسکونی کمترین میزان بوده است.
- مقوله‌بندی مکانهای مزاحمت بدنی به چهار گروه، نشان می‌دهد که بیشترین میزان مزاحمت بدنی در مکانهای مرتبط با حمل و نقل (داخل وسایل نقلیه و نیز ایستگاه‌‌های مسافری) بوده است.
- مکانهای تجاری، تفریحی و اداری، خیابانها و معابر، و مکانهای مسکونی (داخل مجتمع‌‌ها، راه پله‌ها، آسانسور) در رتبه‌‌های بعدی قرار می‌گیرند.
- زنان بیشتر از هر جا در خیابانها و معابر در معرض مزاحمت بدنی قرار گرفته‌اند و مردان بیشتر در مکانهای مرتبط به حمل و نقل (داخل وسایل نقلیه و نیز ایستگاه‌‌های مسافری).
- افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بیشتر در مکانهای مرتبط با حمل و نقل و در مکانهای اداری، تجاری و تفریحی در معرض مزاحمت بدنی بوده‌اند.
- افراد بدون تحصیلات دانشگاهی بیشتر در خیابانها و مکان‌ها مسکونی در معرض مزاحمت بدنی بوده‌اند.
عامل مزاحمت بدنی بر اساس جنسیت
- نزدیک به ۹۰ درصد از عاملان مزاحمت بدنی مرد/ پسر بوده‌اند، در حالی که تنها ۵ درصد از آنان زن / دختر بوده‌اند.
- چنان که انتظار می‌رود، زنان بیشتر از جانب مردان/پسران مزاحمت بدنی شدهاند و مردان بیشتر از جانب زنان / دختران. اما مردان بیش از انتظار از جانب زنان مزاحمت بدنی شدهاند تا زنان از جانب مردان.
- افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بیشتر از جانب مردان / پسران مزاحمت بدنی شدهاند و افراد بدون تحصیلات دانشگاهی بیشتر از انتظار از جانب زنان / دختران.