رفتن مستقیم به محتوا

چگونه گذار انرژی می‌تواند ایران را از صحنه انرژی جهانی کنار بزند

18 اردیبهشت 1402 / 8 مهٔ 2023

عدم توجه حکومت ایران به تغییرات منابع انرژی، که سایر کشورهای فروشنده سوخت‌های فسیلی را به سرمایه‌گذاری هنگفت در زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر وا داشته، باعث آسیب‌پذیری جدی اقتصاد ایران شده است.

تغییر منابع انرژی، به خصوص در کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) که شامل بیشتر کشور‌های اروپایی، آمریکای شمالی، کره جنوبی، استرالیا و ژاپن می‌شود، در جریان است. این تحول، علاوه بر کاهش آثار منفی تغییرات اقلیمی، موجب افزایش امنیت انرژی این کشورها نیز می‌شود.

منابع نفت و گاز ایران در اوج تحریم‌ها، کلیدی برای بقای جمهوری اسلامی بوده‌ است. ایران بزرگترین ترکیب ذخایر نفت و گاز جهان را دارد.

 


لینک نمودار

همانطور که در نمودار ۱ نشان داده شده، ایران در صدر ۴ کشوری است که دارای بزرگترین ذخایر هیدروکربنی هستند. در واقع، این چهار کشور تقریبا نیمی از ذخایر نفت و گاز جهان را در اختیار دارند (نمودار ۲ را ببینید).

 

 


لینک نمودار

بگذارید نگاهی نزدیک‌تر به هر کدام از این کشور ها بی‌اندازیم:

۱. ایران: جمهوری اسلامی اگرچه بزرگ‌ترین دارنده ذخایر نفت و گاز در جهان بازیگری است، اما سالهاست که به دلیل تحریم‌های بین المللی از بازارهای بزرگ انرژی منزوی شده است.

۲. ونزوئلا: اگرچه تولید نفت ونزوئلا در سال‌های اخیر به دلیل نداشتن مدیریت موثر و عدم سرمایه‌گذاری خارجی کاهش یافته است، این کشور همچنان به عنوان کشوری شناخته می‌شود که یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان را دارد. تا همین اواخر، این کشور مورد تحریم آمریکا بود و به همین خاطر، مشکلات ونزوئلا برای صادرات نفت و به روزرسانی زیرساخت‌های قدیمی نفت و گازش، شباهت‌هایی با ایران داشت.

۳. عربستان سعودی: در میان این چهار کشور، عربستان بهترین روابط را با غرب دارد. با این حال، روابط بین عربستان سعودی و ایالات متحده در سال‌های اخیر، خیلی نزدیک نیست. با کاهش وابستگی ایالات متحده به نفت وارداتی، عربستان سعودی روی شرق، به ویژه چین، تمرکز کرده است.

۴. روسیه: این کشور تا فوریه سال گذشته تامین کننده انرژی اروپا بود. اما تجاوز نظامی روسیه به اوکراین باعث شد رهبران اتحادیه اروپا برنامه‌های انرژی خود را از تامین کنندگان دیگری بخرند.

این چهار کشور یک نقطه مشترک دارند: روابط سیاسی و اقتصادی آن‌ها با چین در حال افزایش است. فقط پنج سال پیش، تصور اینکه چین در نقش دلال صلح بین ایران و عربستان سعودی قرار بگیرد و غرب را کنار بگذارد، غیر قابل تصور بود. چین همچنین بزرگترین خریدار نفت خام، LPG و محصولات پتروشیمی ایران و مقصد اصلی نفت خام ونزوئلا است.

این موضوع که کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی سرمایه گذاری زیادی در تغییرات منابع انرژی کرده‌اند، عجیب نیست. ادامه وابستگی به چهار کشوری که حدود نیمی از ذخایر نفت و گاز جهان را در اختیار دارند، با اهداف امنیت انرژی بلندمدت آن‌ها متعارض است. به همین دلیل، آن‌ها در حال توسعه قابلیت استفاده از اتانول در سوخت‌های بنزین، ساخت سوخت صنایع هوایی از روغن غذایی مصرف شده و سوخت بیودیزل از روغن خرما هستند. آن‌ها همچنین سوخت کشتی‌های خود را از سوخت نفت به گاز طبیعی مایع تغییر می‌دهند و می خواهند وابسته به نفت و گاز از کشورهای دیکتاتوری مانند ایران و روسیه نباشند. در این چرخش استراتژیک، به نظر نمی‌رسد که حکومت ایران توانایی و ابزارهای لازم برای مواجهه با این تغییرات بنیادین را داشته باشد.