ازدواج سفید پدیده‌ای رایج در جامعه اما غایب در داده‌های رسمی ایران
واژه ازدواج سفید چند سالی است که به دایره اصطلاحات فارسی راه پیدا کرده است. برخی این واژه را برگرفته از واژه فرانسوی mariage blanc می‌دانند. در فرانسه، این اصطلاح برای ازدواجی به کار می‌رود که در آن، بین زوج‌ها رابطه جنسی وجود ندارد.
در ایران، عده‌ای منشاء این اصطلاح را مربوط به عدم درج چنین ازدواجی در شناسنامه می‌دانند. از آن جا که این نوع ازدواج در شناسنامه ثبت نمی‌شود، در نتیجه، صفحه ازدواج در شناسنامه، سفید (نانوشته) باقی می‌ماند. به این ترتیب، باید گفت این نوع ازدواج در ایران بیش از آن که شبیه ازدواج سفید به معنای فرانسوی آن باشد، معادل همباشی (cohabitation) در زبان انگلیسی است. در این نوع از خانواده، ازدواج زوج‌ها در جایی ثبت نمی‌شود؛ اما آن‌ها با هم، معمولاً در مکان واحدی، زندگی می‌کنند و رابطه جنسی هم می‌تواند بخشی از ارتباط بین زوج‌ها باشد.
با وجود رواج ازدواج سفید، در مورد میزان گستردگی این نوع از ازدواج در ایران اطلاعات دقیقی وجود ندارد. یکی از دلایل این موضوع می‌تواند موانع قانونی و فرهنگی برای پذیرش این نوع ازدواج باشد.
در غیاب داده‌های رسمی و با هدف درک میزان گستردگی این نوع ازدواج، پایگاه داده‌های باز ایران طی یک فراخوان چند پرسش را در ارتباط با این موضوع با آن دسته از ایرانیانی که در فضای مجازی حضور دارند، در میان گذاشته است. در این فراخوان، ازدواج سفید به معنی «همخانه بودن و یا زندگی‌کردن با شخص دیگری بدون ازدواج رسمی» بوده است.
در این نظرخواهی، از هر ۱۰ نفر ۹ نفر گفته‌اند که با اصطلاح «ازدواج سفید» آشنا هستند. بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان خود ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند یا از تجربه ازدواج سفید دیگران باخبرند. گزارش پاسخ‌دهندگان نشان می‌دهد دوستان آن‌ها بیش از اعضای خانواده درجه اولشان با ازدواج سفید آنان موافق بودهاند.
این فراخوان برای نزدیک به یک ماه از ۲۳ آبان تا ۲۳ آذر ماه ۱۴۰۰در دسترس کاربران بوده است. در این فاصله، ۱,۳۹۷ نفر از کاربران فضای مجازی به پرسش‌های این فراخوان پاسخ داده‌اند. ۲۳ درصد از پاسخ‌دهندگان به پرسش‌های این فراخوان زن و ۷۵ درصد دیگر مرد بودهاند و ۲ درصد گزینه سایر را برای جنسیت خود برگزیده‌اند. میانگین سنی پاسخ‌دهندگان ۳۴ سال و گستره سنی آنان، بر اساس گزارش خودشان، بین ۱۰ تا ۹۹ سال بوده است. ۹۶ درصد از پاسخ‌دهندگان به این فراخوان در مناطق شهری و ۴ درصد باقی در مناطق روستایی ساکن بودهاند. پاسخ‌دهندگان در ۳۱ استان کشور پراکنده بودهاند. چنان که انتظار می‌رود، بیشترین پاسخ‌دهندگان می‌گویند ساکن تهران هستند. کمترین میزان آن‌ها ساکن استان‌های خراسان جنوبی و کهگیلویه و بویراحمد بودهاند.
برای اطلاع از نتایج کلی این پاسخ‌ها کافی است گزارش کوتاه زیر را بخوانید و یا نمودارها را ببینید:
آشنایی با ازدواج سفید
- ۸۹ درصد از پاسخ‌دهندگان می‌گویند با واژه «ازدواج سفید» آشنا هستند، یعنی یا آن را در جایی شنیده یا خوانده‌اند. در مقابل ۱۱ درصد گفته‌اند با این واژه آشنا نیستند.
- زنان بیشتر از مردان می‌گویند که کلمه ازدواج سفید را شنیده‌اند یا خوانده‌اند.
- همچنین، افراد بیست تا چهل سال بیش از گروههای سنی دیگر می‌گویند که کلمه ازدواج سفید به گوششان خورده است.
- ساکنان مناطق روستایی کمتر از شهرنشینان می‌گویند تعبیر ازدواج سفید را خوانده یا شنیده‌اند.
تجربه ازدواج سفید
- ۲۲ درصد از پاسخ‌دهندگان می گویند خودشان شخصا ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند. به عبارت دیگر یک پنجم پاسخ‌دهندگان با کسی بدون ازدواج رسمی همخانه بودهاند و یا زندگی کرده‌اند.
- حدود یک سوم از کسانی که گفته‌اند خودشان ازدواج رسمی را تجربه نکرده‌اند، می‌گویند که از میان دوستان یا اقوام و آشنایان کسانی را می‌شناسند که بدون ازدواج رسمی با کسی همخانه بودهاند و یا زندگی می‌کرده‌اند.
- به این ترتیب می‌شود گفت که در مجموع ۵۶ درصد از کل پاسخ‌دهندگان یا خود ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند یا از تجربه ازدواج سفید دیگران باخبرند.
- از نظر سنی افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال بیشتر از سایر گروههای سنی گفته‌اند ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند یا نمی‌خواهند به این پرسش پاسخ دهند.
پذیرش ازدواج سفید: خانواده درجه اول (منظور از خانواده درجه یک، والدین، برادر و خواهر یا فرزندان است.)
- ۲۱ درصد از پاسخگویانی که خودشان ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند، می‌گویند اعضای خانواده درجه اول ایشان با این ازدواج موافق بودهاند. در مقابل، ۲۹ درصد از این عده می‌گویند اعضای خانواده درجه اول ایشان با این ازدواج مخالف بودهاند.
- افراد زیر بیست سال و بالای چهل سال کمتر از دیگران با مخالفت خانواده درجه اول خود روبرو شده‌اند.
- همین موضوع با کسانی در میان گذاشته شده که خودشان شخصا ازدواج سفید را تجربه نکرده‌اند ولی از تجربه ازدواج سفید دیگران با خبر بودهاند. از میان این عده ۱۸ درصد می‌گویند اعضای خانواده درجه اول افرادی که ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند با این ازدواج موافق بودهاند. در مقابل، ۲۱ درصد از این عده می‌گویند اعضای خانواده درجه اول ایشان با این ازدواج مخالف بودهاند.
- ۲۸ درصد از پاسخگویانی که خودشان ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند، گفته‌اند که برخی از اعضای خانواده درجه اولشان با این نوع ازدواج موافق و برخی دیگر مخالف بودهاند.
- این نسبت برای کسانی که گفته‌اند خودشان شخصا ازدواج سفید را تجربه نکرده‌اند ولی از تجربه ازدواج سفید دیگران باخبرند، ۳۵ درصد بوده است.
- ۲۲ درصد از کسانی که خودشان ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند، می‌گویند نمی‌دانند که خانواده درجه اولشان با این ازدواج موافق بودهاند یا مخالف.
- این نسبت برای کسانی که خودشان شخصا ازدواج سفید را تجربه نکرده‌اند ولی از تجربه ازدواج سفید دیگران باخبرند، ۲۶ درصد بوده است.
پذیرش ازدواج سفید: دوستان نزدیک
- ۵۷ درصد از پاسخگویانی که شخصا ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند، می‌گویند دوستان نزدیک‌شان با این ازدواج موافق بودهاند. در مقابل، فقط ۶ درصد از این عده با مخالفت دوستان نزدیک‌شان مواجه شدند.
- افراد زیر چهل سال بیشتر از افراد بالاتر از چهل سال با مخالفت دوستان خود برای ازدواج سفید روبرو شده‌اند.
- همین پرسش با کسانی در میان گذاشته شده که خودشان شخصا ازدواج سفید را تجربه نکرده‌اند ولی از تجربه ازدواج سفید دیگران با خبر بودهاند. از میان این عده، ۴۲ درصد می‌گویند دوستان نزدیک آن افرادی که ازدواج سفید کرده‌اند با این ازدواج موافق بودهاند. در مقابل، ۷ درصد از این عده می‌گویند دوستان نزدیک آن افراد با این ازدواج مخالف بودهاند.
- ۲۱ درصد از پاسخ‌دهندگانی که گفته‌اند خودشان ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند، می‌گویند برخی از دوستان نزدیک‌شان با این نوع ازدواج موافق و برخی دیگر مخالف بودهاند.
- این نسبت برای کسانی که خودشان شخصا ازدواج سفید را تجربه نکرده‌اند ولی از تجربه ازدواج سفید دیگران باخبرند، ۳۲ درصد بوده است.
- ۱۶ درصد از پاسخگویانی که شخصا ازدواج سفید را تجربه کرده‌اند، می‌گویند نمی‌دانند که دوستان نزدیک‌شان با این ازدواج موافق بودهاند یا مخالف.
- این نسبت برای کسانی که خودشان شخصا ازدواج سفید را تجربه نکرده‌اند ولی از تجربه ازدواج سفید دیگران باخبرند، ۱۹ درصد بوده است.
Cover Photo: Martijn Bergsma