قرارگاه خاتم‌الانبیا (بخش سوم)؛ از معاملات املاک و مستغلات تا فروش آهن آلات ضایعاتی
تحقیقات پایگاه داده‌های باز ایران ابعاد تازه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را روشن می‌کند. بنابر تحقیقات، این غول اقتصادی وابسته به رهبر جمهوری اسلامی که پروژه‌های کلان نفتی و عمرانی ایران را تقریبا در کنترل انحصاری خود دارد، در معاملات ملکی، فروش خودروهای سبک و سنگین و «آهن‌آلات ضایعاتی» نیز دست دارد و از طریق دست کم سه موسسه به نام‌های «نور»، «سما» و کوثر»، که اطلاعات زیادی از آنها در دست نیست، به طور مستمر در حوزه‌های یاد شده مزایده‌هایی به ارزش صدها میلیارد تومان برگزار می‌کند.
عملکرد مالی قرارگاه خاتم‌الانبیا در قراردادهای کلان عمرانی، نفت و گاز یا مخابراتی شفاف نیست و گزارش رسمی درباره حجم گردش مالی فعالیت‌های دلالی املاک و ماشین‌آلات وجود ندارد. در واقع، مهم‌ترین ویژگی این تشکیلات، به غیر از عدم شفافیت، پیچیدگی ساختاری است. در هزارتوی این مجموعه شرکت‌هایی اقماری زیادی فعالیت می‌کنند که در ظاهر معلوم نیست بنگاه اقتصادی زیر نظر رهبری‌اند، اما با یک و بعضا با چند واسطه به یکی از سازمان‌های عریض و طویل مانند ستاد اجرایی فرمان امام، آستان قدس رضوی، بنیاد مستضعفان، بنیاد شهید یا سپاه می‌رسند.
در این میان، فعالیت‌های اقتصادی سپاه به مراتب پیچیده‌تر از سایر سازمان‌های زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی است. به جز نام فرمانده کل قرارگاه، اطلاعات دیگری درباره سازمان اداری قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در سایت رسمی آن وجود ندارد. تنها اطلاعات موجود، گزارش‌های پراکنده‌ای است که بعضا در رسانه‌ها منتشر شده و تصویری کلی از یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های اقتصادی ایران ترسیم می‌کند.
در گزارش‌های پیشین پایگاه داده‌های باز ایران، داده‌های پراکنده‌ای درباره حضور قرارگاه خاتم‌الانبیا در بخش‌های مختلف اقتصادی ایران جمع‌آوری و منتشر شد. در دو گزارش پیشین گزارش اول و گزارش دوم، اطلاعات و داده‌های ۱۳۲ طرح و پروژه کلان و اطلاعات و ارزش مالی ۲۳ پروژه این قرارگاه برای اولین بار به طور مرتب در دسترس روزنامه‌نگاران و پژوهشگران قرار گرفته است. در این گزارش هم سعی می‌کنیم از طریق بررسی ساختار این قرارگاه، به اطلاعات دیگری درباره این تشکیلات پنهان دست پیدا کنیم.
در سایت رسمی قرارگاه خاتم الانبیا، نام سه موسسه تخصصی درج شده که به طور تخصصی در زمینه برگزاری «مزایده» فعالیت می‌کنند. موسسات «نور»، «سما» و کوثر» که به جز سه وب‌سایت اطلاعات دیگری از آنها وجود ندارد. آگهی ثبت این شرکت‌ها در سامانه ثبت شرکت‌ها موجود نیست و اعضای هیات و سهامداران این شرکت‌ها اعلام نشده‌اند.
اما اطلاعات محدودی که در وب‌سایت این شرکت‌ها وجود دارد کافیست برای اینکه ثابت کند قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا علاوه بر همه فعالیت‌های اقتصادی معروف خود، در خرید و فروش املاک و ماشین آلات هم دست دارد.
۱- موسسه‌نور؛ بنگاه معاملات ملکی خاتم‌الانبیا
در سایت رسمی موسسه نور هیچ نشانه‌ای از نام یا آرم قرارگاه خاتم‌الانبیا نیست. در صفحه اول سایت نوشته شده: «موسسه نور از سال ۱۳۸۷ تاسیس گردیده و در حوزه‌های مختلف املاک و اراضی از جمله خرید، فروش، تهاتر، تغییر کاربری، ارائه خدمات کارشناسی و... فعالیت می‌نماید.»
شرح خدمات این شرکت شبیه شرح خدمات بنگاه‌های معاملات ملکی است که در زمینه خرید و فروش و معاوضه و ارائه «خدمات کارشناسی» فعالیت می‌کنند. برخی بنگاه‌ها که در شهرداری‌ها نفوذ دارند خدمات «تغییر کاربری» هم ارائه می‌کنند. یعنی درخواست مشتریان را به کمیسیون ماده ۵ شهرداری می‌برند و در آنجا درخواست تغییر کاربری املاک را انجام می‌دهند. مثلا اگر در طرح تفصیلی یک ملک در پهنه سبز قرار داده شده، آن را به پهنه مسکونی یا حتی تجاری تبدیل می‌کنند. این دقیقا کاری است که یکی از موسسات وابسته به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران طی ۱۲ سال گذشته مشغول انجام آن بوده است.
اما حجم فعالیت‌های موسسه نور چقدر است؟ قطعا جواب دقیق این سوال مشخص نیست، اما برای اینکه برآوردی از ابعاد مالی این موسسه به دست آوریم، داده‌های چهار سند مزایده‌ای که تاریخ آن بین ۲۵ آذر ۱۳۹۸ تا ۹ آذر ۱۳۹۹ است، بررسی کردیم. ارزش پایه این ۴ مزایده روی بیش از ۵۵۸ میلیارد تومان است. فهرست املاک ثبت شده در این چهار مزایده به شرح جدول باز و اینتراکتیو زیر است:
۱۴ میلیارد تومان (مزایده ۲۵ آذر ۹۸)
۱۰۰ میلیارد تومان (مزایده ۱۴ بهمن ۹۸)
۳ میلیارد تومان (مزایده ۷ مهر ۹۹)
۴۴۱ میلیارد تومان (مزایده ۹ آذر ۹۹)
لینک به فهرست املاک چهار مزایده موسسه نور
معلوم نیست دقیقا این املاک در نهایت به چه قیمتی فروخته می‌شوند. همچنین روشن نیست مالک این املاک چه کسانی‌اند و چرا خدمات خرید و فروش آنها به تشکیلات وابسته به سپاه پاسداران واگذار شده است.
۲- موسسه سما؛ کارچاق‌کن شرکت‌های دولتی
سما دیگر موسسه وابسته به قرارگاه خاتم الانبیا است که در زمینه معاملات ملکی فعال است، اما با این تفاوت که یک طرف این معاملات سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های دولتی و وابسته به نهادهای حکومتی است. در صفحه اول وب‌سایت رسمی این شرکت هیچ اشاره‌ای به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا یا سپاه نشده است، در عوض در نوار کناری لینک وب‌سایت وزارت راه‌وشهرسازی، شهرداری تهران، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سامانه ثبت املاک و مستغلات وجود دارد. تنها اطلاعات موجود درباره این موسسه فقط چند خط است:
«موسسه سما در سال ۱۳۸۰ تأسیس و فعالیت سازمانی تعریف شده برای آن، انجام عملیات حق‌العمل کاری بر اساس قراردادها و توافقات فی مابین با وزارتخانه‌ها،سازمان‌ها و نهادهای دولتی و کلیه نهادی کشوری و لشگری در زمینه خرید و فروش املاک و مستغلات، سهام شرکت‌ها،کارخانجات و معادن و سایر اقداماتی که موجب ارزش افزوده املاک مذکور می‌گردد از جمله تغییر کاربری، مشارکت و سرمایه‌گذاری سایر دستگاه‌ها و موسسات دولتی و عمومی به شرح مندرج در قرارداد حق‌العمل کاری با دستگاه مربوطه می‌باشد.»
در وب‌سایت این موسسه وابسته به سپاه پاسداران، تاکنون ۸۲ مزایده بارگذاری شده است. برای اینکه تصوری از گردش پولی این موسسات داشته باشیم کافی است نگاهی به دو مزایده آخری بیندازیم که در وب‌سایت این شرکت منتشر شده است. ارزش مجموع این دو مزایده بیش از ۴۴۵ میلیارد تومان است.
مزایده شماره ۸۲ تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۹۹ به ارزش پایه ۱۹۸ میلیارد تومان
مزایده شماره ۸۱ به تاریخ ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ به ارزش پایه ۲۴۷ میلیارد تومان
لینک به فهرست املاک دو مزایده موسسه سما
۳- موسسه کوثر؛ بنگاه معاملات ماشین‌آلات سبک و سنگین
موسسه کوثر نیز کارکردی شبیه دو موسسه نور و سما دارد، با این تفاوت که این موسسه بنگاه و نمایشگاه ماشین و محل فروش سازمان‌یافته خودروهای سبک و سنگین، موتورسیکلت، تجهیزات و ابزارآلات، دستگاه‌ها، قطعات خودرو و حتی تجهیزات پزشکی است. در سایت کوثر هم مانند دو موسسه دیگر، نشانی از سپاه دیده نمی‌شود.
در بخش درباره ما این موسسه تنها این چند خط آمده است :
«موسسه کوثر در سال ۱۳۷۵ فعالیت خود را در زمینه فروش خودرو، ماشین آلات راهسازی و اقلام به صورت برگزاری مزایده آغاز کرد. این موسسه بر اساس اساسنامه مجوز فروش خودروها و اقلام‌های مازاد و بلااستفاده سازمان‌ها را دارد. این موسسه با برخورداری از کارکنان مجرب و دفاتر منطقه‌ای در سراسر کشور آماده ارائه خدمات به مشتریان عزیز می‌باشد.»
شماره آخرین مزایده منتشر شده در وب سایت موسسه کوثر ۳۰۴۶ است که تاریخ برگزاری آنها سوم آذر ۱۳۹۹ است. در این مزایده، آگهی فروش «قطعات خودرو» سبک، نیمه سنگین و سنگین، «شیشه پنجره دوجداره»، «متعلقات آسانسور»، «قطعات داغی خودرویی»، «آهن‌آلات ضایعاتی»، «آلومینیوم»، «پلاستیک» و «چوب» ضایعاتی، «لوازم پزشکی» و «دستگاه تصویربرداری سیتی اسکن» منتشر شده است. قیمت پایه این مزایده معلوم نیست و صرفا آدرس و شماره تلفن محل فروش این لوازم ذکر شده، اما تنوع مزایده و همین طور تعداد بالای آن نشان می‌دهد که گردش مالی این موسسه نیز نسبتا بالا است.
اگر تعداد مزایده‌های این موسسه مطابق با شماره مزایده‌ها باشد، می‌توان گفت در طول ۲۴ سال فعالیت موسسه کوثر در کل ۳۰۴۶ مزایده برگزار شده است به عبارتی این موسسه هر ماه ۱۱ مزایده برگزار می‌کند که نشان دهنده حجم بالای کار و گردش مالی قابل توجه آن است.
منبع عکس: خبرگزاری‌های ایران