رانت عظیم مافیای قیر ایران در یک نگاه
ایران به دلیل فراوانی پالایشگاه‌ها، سالانه میلیون‌ها تن قیر یا آسفالت تولید می‌کند. با این حال، بنا بر آمارهای موجود، بخش اعظم قیر تولید شده در ایران، به طور رایگان در اختیار نهادهای دولتی و سپاه پاسداران قرار گرفته و سپس به خارج از کشور صادر می‌شود.
همانطور که در نمودار اول نشان داده شده، ایران دومین قدرت پالایشگاهی خاورمیانه است.
لینک نمودار
همانطور که در نمودار دوم مشخص شده، صنعت پالایشگاهی ایران با ظرفیت ۲/۲ میلیون بشکه در روز، ۵۵٪ بزرگتر از کویت و تقریبا ۷۵٪ بزرگتر از امارات متحده عربی است. همچنین، کیفیت نفت خام ایران نیز برای تولید قیر مناسب است. نفت خام ایران در مقایسه با نفت خام WTI و Brent که دو نمونه معتبر از نفت خام در جهان هستند، «مازاد» بیشتری دارد و برای تولید قیر بسیار مناسب است.
(مثال نمودار ۲، مربوط به نفت خام سبک ایران است. نفت خام سنگین ایران حتی ظرفیت بیشتری برای تولید قیر دارد.)
لینک نمودار
قسمت «باقی‌مانده» نفت خام یا همان «ته بشکه» حاوی مهم‌ترین مواد اولیه برای تولید قیر است. علاوه بر این، ایران دسترسی زمینی به کشورهایی مانند پاکستان، افغانستان، ترکیه و ارمنستان را داراست که همگی به قیر نیاز دارند و می‌توانند بازارهای صادراتی بزرگی برای ایران باشند.
همانطور که در مقاله اخیر پایگاه داده باز ایران توضیح داده شد، بیشتر قیر ایران به طور رایگان به موسسه‌های دولتی مختلف و نیروی بسیج داده می‌شود تا از آن برای پروژه‌های خود مانند جاده سازی استفاده کنند. اما داده‌ها نشان می‌دهند که بخش اعظم این قیر رایگان به همسایه‌های ایران فروخته می‌شود.
جدول زیر (برگرفته از گزارش خبرگزاری فارس) نشان می‌دهد که ۲/۵ میلیون تن (تقریبا ۶۵٪) از قیری که به صورت رایگان به پیمانکاران، سازمان‌های دولتی و نیروی بسیج داده می‌شود، بر خلاف تکلیف قانون بودجه، صادر، و عواید آن به صورت غیرقانونی نصیب افراد و گروه‌های ذی‌نفع می‌شود.
لینک نمودار
با در نظر گرفتن قیمت متوسط منطقه‌ای قیر، ۴۱۰ دلار به ازای هر تن، عواید قاچاق سالیانه قیر به خارج از کشور معادل ۱ میلیارد دلار است. با نرخ تبادل دلار-تومان کنونی، این رقم برابر با ۵۵٬۳۵۰ میلیارد تومان است. با این مبلغ می‌توان سالیانه بیش از ۱۱٬۰۰۰ مدرسه یک-دو کلاسه کوچک ابتدایی پنج میلیارد تومانی، یا ۷٬۰۰۰ مرکز درمانی کوچک ۷/۵ میلیارد تومانی در مناطق محروم احداث کرد.